М.К. АММОСОВ-САХА ЛИТЕРАТУРАТЫГАР: ПОЭЗИЯ
СИН БИИР БУОЛБААТ?!!
(Максим Кирович Аммосовка)
Былытыан Ойуунускай
Аарт – татай! Алаата оҕолор!
Аан – ийэ дойдубут үрдүгэр,
Саха хамначчытын иннигэр
Сардаҥалаах ааны аһаарыбыт,
Күүрээннээх мөккүөрү күүрдэммит,
Күүстээх үлэни үлэлээммит –
Хараҥа олох халбарыйарын иннигэр
Ханна да бараммыт
Хара хааммыт тохторо
Син биир буолбаат?!!
Сир үрдэ киэҥ –
Үлэлиирбит курдук үлэлиэхпит,
Үрүҥнэри кытта мөккүһүөхпүт…
Өрөгөйдөөх өрөбөлүүссүйэ иннигэр
Өстөөхтөн өлөр да күннээх буоллахпытына
Төрөөбүт ийэ буор сирбитигэр
Төннөн, өлбөтөхпүтүн даа! – диэммин
Хомойорбун билбэппин,
Хоргутарбын көрбөппүн.
Социализм идеятыгар,
Соргулаах олох иннигэр
Ханна да бардахха,
Хандалы да кэттэххэ,
Аан ийэ дайдыбытыттан
Арахсыбыппыт да иһин,
Уоттаах улуу модун санаабыт
Уҕарыйыа дии санаабаппын.
Аарт – татай! Алаата оҕолор!
Аныгы уол оҕо барахсан
Аан – ийэ дайдым далбарыттан
Арахсар күнүм кэллэҕэ диэн
Санааҕа – онооҕо ылларан,
Санньыйыаҕа дии санаабаппын.
Хай да сиргэ барара,
Ханна да баран үлэлиирэ
Син биир буолбаат?!!
Сир үрдэ киэҥ –
Үрүҥү үнтү тэпсэргэ
Үҥүү, батас өргөстүөхпүт,
Аймах – билэ дьоннорбутуттан
Араардахтара абатын диэммит.
Хомуньуус баартыйа барахсан
Хотойдуу хоодуот, хоһуун оҕолоро
Кэнтиккэ да охтуохпут буоллар,
Кэрээнэ суох кэпсэтэр дьон буолуохпут.
Хараҥа олох халбарыйарын иннигэр
Ханна да сылдьаммыт
Хааммыт тохторо
Син биир буолбаат?!!
Сир үрдэ киэҥ-
Аан ийэ дайдыбытыттан
Арахсыбыппыт да иһин,
Уоттаах улуу модун санаабыт
Уҕарыйыа дии санаабаппын.
*******
МАКСИМ АММОСОВ ТУҺУНАН ТОЙУК
(Төрөөбүтэ 80 сылыгар ананар)
Прокопий Ядрихинскай – Бэдьээлэ,
олоҥхоһут, ССРС Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ
Дьэ-буо!
Кыра эрдэҕиттэн
Кыһалҕаны билэн,
Эдэр сааһыттан
Эрэйгэ иитиллэн
Норуот ньургун уола
Максим Аммосов
Өрөбөлүүссүйэ кыһатыгар
Өһүллүбэт модун санаата
Өксүөнү көрсөргө кытааппыта,
Ынырыктаах ыраахтааҕы
Ыар батталын утарсаннар
Ыраах, көскө ыытыллыбыт
Ыраас, ылбаҕай дууһалаах
Ылыннарыылаах тыллаах
Ыччат дьоннору үөрэппит
Ярославскай дьаһалынан,
Серго сытыы сүбэтинэн
Батталы барыырга,
Үктэли үгдэритэргэ
Өргөс, кылаан өйдөммүтэ,
Сытыы, кылыс тылламмыта.
Өстөөхтөрү өһөрөргө
Өрөбөлүүссүйэ күүрээнигэр
Кыра-хара дьоннору
Кыайыыларга уһуйбута,
Төлөннүрэ умайбыта, Чаҕылхай Максим
Чахчы кини дэппитэ.
Дьон-норуот былааһын
Түҥнэрэр төрөлкөй баҕалаах
Колчак умайар уот сымала
Халыҥ сэриитин суоһуттан
Халты харбатан,
Умнуллубат улахан соругу
Кичэллээхтик толорон,
Улуу Ленин киниэхэ
Уйгулаах олохпутугар
Илгэлээх олох буолан
Илэ чахчы эргилиннэ.
Иэнигийэр Элиэнэ иэнигэр,
Ийэ сирбит эҥэригэр
Ленин сырдыгынан
Кырыыһы, солону кыйдаспыта:
Кытыаста дайар кынаттанан
Кыайыы суолун солоспута.
Эйэлээх тутуу кэмигэр
Эрэллээх Максиммыт
Партия сорудаҕын
Барытын толорбута.
Казах, киргиз кинилиин
Ини-бии курдук
Илии-илиилэриттэн тутуһан,
Итиитик өйдүүллэрин
Истиэххэ истиҥ эриэхсит.
Чаҕылхай Максиммыт
Олорбут олоҕо,
Охсуспут дьыалата,
Ийэ дойдуга эрэллээх
Партия байыаһа буолара
Батыһар холобурунан
Бар-дьон тапталынан
Кэнэҕэски ыччакка,
Кэпсэл буола турдун
Кэнчээри ыччаттаргар!
*******
МАКСИМ АММОСОВ
Эллэй, саха норуодунай поэта
Биир кэргэн сүүс омук сүрэҕэ
Эн түөскэр тэбэрин курдуга,
Эн үтүөҥ үйэттэн үйэҕэ
Өрүүтүн ахтылла туруоҕа.
Баай сыабын – батталы өһүлэр
Охсуһуу уоттарын уматан,
Күн Ленин үөрэппит өрүөлэ,
Көппүтүҥ Эн улуу Ленаттан.
Өктөөптөн Эн трибун куолаһыҥ
Өстөөххө этиҥнии күүрбүтэ,
Өй-сүрэх аайытын Эн тылыҥ
Уот ситимэ буолбута, үүммүтэ.
Ол тыаттан сандаарар саргыны
Булуна, баай-тойот кулута,
Океан оргуйар баалыныы,
Уонунан уоҕуран турбута.
Бүгүн да истэллэр саҥаҕын
Сахалар, киргизтэр, казахтар;
Эн барбыт килбиэннээх суолларгын
Ханнык да тибиилэр саппаттар.
Эн Колчак фронун туорааҥҥын,
Москваҕа, Ильичкэ тиийбитиҥ,
Саргылыыр ыйааҕы ылаҥҥын,
Сахаҕа аҕалан биэрбитиҥ.
Караганда таас чоҕун хастара
Эн казах сиринэн хаамарыҥ,
Эн киргиз чабааны кытары
Ала-Тао хайаҕа тахсарыҥ.
Таптыырыҥ үлэһит киһини,
Кини да таптыыра Эйиигин,
Киниэхэ туох баар кэрэни
Баҕарар этэ Эн сүрэҕиҥ,
О, Максим! Эн ыраҥ барыта
Олоххо чэчирии тэнийдэ,
Казахстан, Киргизстан норуота
Тюльпаннаах истиэптии чэлгийдэ.
Эн сахаҥ олоҕун кэрэтэ
Олоҥхо тойугар ахтыллар
Кэхтибэт аал-дууптуу киэркэйдэ,
Талаана алмаасты чаҕыллар.
Эн эдэр саастаргын санатар
Ленаҥ киэҥ хочото, күөх тыалар
Эйиигин ахтыбыт курдуктар,
Санаарҕаан суугунуу тыаһыыллар…
Ол ырыа курдук сир бэртэрэ
Оҕолоон ииппиттэр эйиигин,
Ол иһин сүтүктээн: “Кэлээрэй!” –
Диэн этэр курдуктар билигин.
-Кэлээрэй! – диэн этэр курдуктар
Илиҥҥи, арҕааҥҥы мырааннар –
Былатыан этэрэ: “Куобахтар
Максимтан хаһан да куоппаттар”.
Эн таптыыр сэргэлээх алааһыҥ
Күөҕүнэн күөгэйэ таҥынна,
Эн күҥҥэ сыламнаан сытаргын
Ол кэмҥэ бэс чагда аҕынна.
Били эн чаҕыллар эдэргэр
Тыл эппит кулуубуҥ оннугар
Элбэх да этээстээх таас дьиэлэр
Якутскай куораккар турдулар.
Өйдүүгүн: ол кулууп дьонугар
Эн уоттаах тыллары эппиккин:
-Үрүҥ пан урусхал буолуоҕа,
Кыһыл күүс кыайыаҕа! – диэбиккин.
Бу кэмҥэ Эн тыыннаах буолларгын,
Дьэ, эмиэ сценаҕа тахсаҥҥын,
Этиэҕиҥ этэ ээ уруйдаан
Эйэ, дьол кыайыытын туһунан.
Биир кэргэн сүүс омук сүрэҕэ
Эн түөскэр тэбэрин курдуга,
Эн үтүөҥ үйэттэн үйэҕэ
Өлбөккө ахтылла туруоҕа.
*******
М.К. АММОСОВКА
Дмитрий Дыдаев
Этиҥ сааллар. Чаҕылҕан курбуулуур,
Кыһаллан көрбөт, илини одуулуур,
Кырдьык даҕаны, биири саныыбыт –
Эриэккэс илини бары маныыбыт:
Көмүс күн илинтэн тэмтэйэр,
Көҥүл тыала илинтэн илгийэр,
Силлиэ турбата илинтэн төрүттээх,
Сир дьылҕата илинтэн кииннээх.
*******
МАКСИМ АММОСОВ
Константин Туйаарыскай
Өлүөнэ көмүөллээх күрүлгэнин,
Кэҕэ этэрин, сибэкки сиккиэрин
Кэрэхсээн, таптаан улааппыта
Маҥнайгы саха коммунист
Максим Аммосов.
Үчүгэйи өйдүүр, кэрэни кэрэхсиир
Үөллээннээхтэрин мунньуммута,
Үөрэххэ тууһуран туруммута
Маҥнайгы саха коммунист
Максим Аммосов.
Уҥуохтара куодааһыннаах, эттэрэ саастаах
Урутаан уһуктубут уолаттары
Нуучча дьоно доҕор-тэгил оҥостон:
“Маҥнайгы саха эрэттэрэ
Максим, Платон”, — диэбиттэрэ.
Хотугу очуоһу үрдүнэн көтөр
Хотойдооҕор мынаарда баһыйар
Хотоҕой-табытал үүннэрбитэ
Маҥнайгы саха коммунист
Максим Аммосов.
Батталга олорбут масчыт-отчут
Баппаҕайын батыччы харбаан
Ильич сирдьит илиитин туппут
Маҥнайгы саха коммунист
Максим Аммосов.
Итии-сылаас илиитин туппутугар
Ильич үтүө өйө, сырдык санаата
Сүрэҕэр тиийэ сүүрүгүрэн испитэ
Маҥнайгы саха коммуниска
Максим Аммосовка.
*******
М.К. АММОСОВ ПАМЯТНИГАР САНАА
Иван Алексеев
Дьылҕа хаантан буолбатах,
Сүрэҕим-быарым
Үүйэ тутан,
Ытаан-соҥоон буолбатах,
Кэс санааны санаан
Кэлэн турабын
Памятник аттыгар…
Тыаллаах күн…
Көмүс күн
Саста былыт муоратыгар.
Былыттар, ыар-тоҥ былыттар,
Бу мин үйэм
Тимир кынатын
Ситэ баттаары
Бачча үлүгэр адаарыстыгыат,
Биитэр мин
Будулҕаннаах буурҕаны,
Аймалҕаннаах дьыллары
Саныырбын таайан
Хараара быдылыһан таҕыстыгыат?!
Кырдьык…
Ол кэмҥэ
Саха бастакы
Революционнай көлүөнэтэ
Уһаарыллар күнүгэр
Уоттаах-төлөннөөх
Улуу буурҕа ытыллар этэ,
Огдолҕонноох олох
Адаархай баалларын
Аргыардаах үөһүгэр
Икки үйэ,
Икки кылаас
Түөс-түөһүттэн анньыһара.
Максим Кирович!..
Улуу Ленин
Россияны ата5ар туруорар
Төлөннөөх тылларын
Дуораана буолан
Революция полководецтара –
Ярославскай, Серго
Оттубут кутааларын
Сирэлийэр төлөннөрө буолан,
Кый хотугу кыраайга
Аҕалсыбыккыт.
Кыһыл Октябрь
Кытыастар күнүн уотун,
Дьадаҥы сахаҕа туттарбыккыт
Эргэ олох кырыһын
Тиэритэ тутар
Социализм ыстаал булуугун,
Дьэ, онтон ыла
Хаар, муус,
Силлиэ-буурҕа
Ытыыр дойдутугар
Эрчимнээх, этиҥнээх
Күөх саас
Күөгэйэн кэлбитэ, —
Ол,
Көмүү ырыатын курдук
Ыар-санньыар
Урукку
Саха олоҕор
Саҥа страница этэ.
Аччык, дьүдьэх
Саха сирин
Сырдыкка салайбыт,
Кэнэн, түҥкэтэх
Саха киһитин
Хараҕын аспыт,
Үгүс да
Үтүөлээх-өҥөлөөх
Дьон эбиккит,-
Өрүү тыыннаах,
Сырдык буолуо
Эһиги кэриэскит!
Максим Кирович!..
Саҥа,
Эдэр көлүөнэ
Айан суолугар
Киирдэ эн суоххуна…
Күн-дьыл,
Олох диэн ардыгар
Ыар да сүтүктээх,
Аһыылаах буоллаҕа…
Ликбезктэн учуонайга,
Буквартан университекка,
Олоҥхоттон операҕа,
Оскуолаттан академияҕа
Тиийэн кэллилэр
Күүрээннээх олоххун
Анаабыт дьонуҥ,
Октябка
Төрөөбүт оҕолоруҥ.
Дьэ, эрэ,
Саха ыччата!
Аҕа көлүөнэҥ
Араҥас сулустуу
Сырдаан ааспыт олоҕун
Ытык знамя курдук
Инники илдьэн
Арылыйар, күлүмнүүр күн
Аалай килбиэнэ оҥорууй!
Хаһан эрэ
Ол көлүөнэ
Хаан-уруу Сахаҥ сирэ
Коммунизм
Хотугу ячейката буолуон
Баҕарар этэ.
Саха оҕото
Доҕордуу нууччалыын,
Узбектыын бииргэ
Чайковскай симфониятын
Дьириһитиэн баҕарар этэ.
Биһиги эдэр көлүөнэбит
Саха сирин
Үйэлэр тухары
Айгыраабакка турар
Сардаҥалаах
Аар баҕабытын оҥорсуо,
Киэһээҥҥи күммүт
Киирэн эрэр боруоругар
Кэриэстиирбит,
Киэн туттарбыт
Ол буолуо.
*******
БИИР ДОЙДУЛААХТЫЫН КӨРСҮҺҮҮ
Рафаэль Баҕатаайыскай, саха норуодунай поэта
Кустук шоссе субуллан,
Куорат диэки түһүннэ.
Бачыгырыы тардыллан,
Баһаам куорат көһүннэ.
Таас чох өрө илгистэн
Таһымнаабыт муората –
Хамсыы-түллэ көрүстэ
Караганда куората.
Доҕордоспут норуоттар
Тоҕуоруһан хаамсаллар.
Степь күнүн санатар
Истиҥ мичээр тарҕанар.
Манна Максим Аммосов
Баарын көрөр курдукпун.
Дорооботун мин омос
Туппуппунан дьоллоохпун.
Өрүкүйбүт баттаҕа,
Үтүө сааһын саната,
Будьурхай үөт санныгар
Бураллаҥныы хамсаата.
Харыы-хара хараҕын
Хатан кыымын таас чохтон
Үөрэ булан ыламмын,
Үрдүү түстүм олохтон.
Ааттаах куорат олоҕо
Айылларын саҕана
Баара, дииллэр, оччоҕо
Максим убай бу манна.
Чаҕылыйа арыллан,
Чахчы куорат туйгуна!
Сылдьар онно чаҕыллан
Саха киһи ньургуна!
Доҕордоһор сиэр-майгы
Добун суолун тэлбити,
Табаарыстар, маҥнайгы
Таптал курдук кэриэстээҥ!
Илья Чаҕылҕан
АММОСОВ МАКСИМ
Хас кыайыы, хас үүнүү
Хардыытын ахсын
Харахпар күлүмнүүр
Аммосов Максим.
Самныбат саргылаах
Сахам сирин
Саар сиэнэ – баай, кулаах
Саралаан сиирин
Тэлитэ тэбэргэ
Ахсаабат бастыҥ
Тэтимнээх тыын бэргэн
Аммосов Максим!
Сахабыт махтанар:
Батталтан тахсыым
Батаһа – уот банаар
Аммосов Максим.
Партия этиитин –
Былаанын тиэрпит,
Олохпут ситиитин
Оҥорсор сирдьит!
Кыракый омуктар
Хотугулуу илин
Тыалара уһуктар,
Тыаһыыр ол иһин.
Хас кыайыы, хас үүнүү
Хардыытын ахсын
Харахпар күлүмнүүр
Аммосов Максим.
*******
МАКСИМ АММОСОВ
Семен Данилов, саха норуодунай поэта
Төлөннүрэр ааспыт сирдэритэн ордорон,
Турар кини төрөөбүт төрүт Намыгар,
Турар Ленин гвардиятын хоодуот дьоннорун
Тугунан эрэ саната.
Кини ардыгар Кировтыы киэптэнэр,
Киниэхэ маарынныы,
Хара хараҕа Калинины санатар.
Санатар Ленины бэйэтин даҕаны,
Сүүһүнэн кэтит дуу, иҥинэн санатар.
Санатар Свердлову, санатар Сергону –
Санатар бары төлөннөөх сүрэхтэри.
Ленин этэрэ: “Харыстааҥ маннык дьону!” –
Аммосовы аат-ааттаан сорукка ыытаары.
Иэйигэс итии хааннаах, эрдээх сүрэхтээх
Омуоһап кыайара ханнык да ыардары,
Ол иһин өрүүтүн кинини дьон үтүөтэ
Уруйдуу, ытыктыы, астына ааттыыра.
Ленин гвардиятын эрэллээх саллаата
Үксү оҥоорто үтүөнү, үйэлээҕи.
Доҕоруом, саараама абааһы көрөөччү,
Бүгүн да таҥнары тардааччы элбэҕин,
Дьиҥнээзх коммунист өрүүтүн дьарыйар
Албыны, түөкэйи, аат былдьаһааччыны…
Күн Ленин дьыалата кыайарын туһугар
Батааска биэрбэтэ кимиэхэ даҕаны.
Аныгы ыччаттар кинини кэриэстээҥ –
Кэскилбит туһугар олорбут киһини,
Киибэскэ, хара санаалаахха үөхтэримэҥ,
Оннук дьон олоҕун салгыырга үөрэниҥ!
*******
МАКСИМ ТӨРӨӨБҮТ КҮНҮГЭР
Леонид Попов, саха норуодунай поэта
Хатырыкка бүгүн тымныы да сымнаата,
Туман да, былыт да кыйданна.
Бүгүн сүрэх ырыа ыллаата,
Бүгүн тыла суох да тылланна.
Бүгүн Хатырык бары ыалыгар
Чохоон көйүллэр, алаадьы астанар,
Нам сирин бары ыырыгар-ыллыгар
Бүгүн биир киһи аата ааттанар.
Кини аата эн дууһаҥ, эн сүрэҕиҥ,
Кини аата эн дьылҕаҥ, эн олоҕуҥ.
Бүгүн кини аатын алгыс курдук этэҕин,
Кини аатынан ааттыгын оҕоҕун.
Үйэлэргэ өлбөт дьоннор үөскүүллэр,
Төрөппүтэ – оннук уолу Хатырык.
Төрөөбүт күнүн – өрүү чиэстииллэр
Тыыннаахтан тыыннааҕы бу маннык.
Хатырык ол чулуу, туйгун уола,
Норуот сүрэҕэ, хаана буолан,
Тэбэр эн түөскэр, тымыргар.
Кини аата эн аргыһыҥ – ханна да сылдьаргар.
Кинини – Чаҕылхай Максим диэн ааттыыллар,
Кини туһунан тойук туойаллар, ырыа ыллыыллар,
Кини бүгүн көстөр эн хараххар:
Кырдьык да Максим чаҕылхай!
Умнуллубат чолбон харахтаах,
Хап-хара, хоп-хойуу баттахтаах.
Максим бүгүн бар дьонугар сылдьар,
Ыал ахсын күндү ыалдьыт.
Кини бүгүн тыл этэр, ырыа ыллыыр,
Кини бүгүн биһигинниин оһуокайдыыр,
Кинини ким “суох” дии саныыр,
Ол улаханнык алҕаһыыр.
Хатырыкка бүгүн тымныы да сымнаата,
Туман да, былыт да кыйданна.
Бүгүн сүрэх ырыа ыллаата,
Бүгүн тыла суох да тылланна.
*******
МАКСИМ ЛЕНИННИИН КЭПСЭТЭР
Иван Гоголев – Кындыл, саха норуодунай поэта
Кэннигэр хаалла нэлэмэн
Дьадаҥы Сахатын сирэ,
Ыстаал куйаҕа килбэчийэн
Ермак үктэммит Сибиирэ
Кэннигэр хаалла, силлиэрэ.
Боростуой Ленин иннигэр
Биһиги Максиммыт турар,
Аҕатын кытта көрсүһэр
Ахтыбыт уоланы санатар,
Хара хараҕа уоттанар.
Кремль сөрүүн хоһугар
Илдьэ киллэрдэ билигин
Хатан дьыбары сыһытар
Хотугу чолбон мичээрин,
Хотугу хаар чэбдигин.
Кэпсиир төрөөбүт норуотун
Эрэйин-муҥун туһунан,
Кэпсиир курдук бу модун
Аар тайҕа, бокулуон ууран,
Лена кэпсиир дуу, бааллыран.
Максим илиитин хам тутта
Болҕойон иһиллээт, Ленин.
*******
ӨЛҮӨНЭ МОХСОҔОЛО
(Чаҕылхай Максыымҥа)
Куорсуннаах, саха норуодунай суруйааччыта
Үс үллэр үөстээх
Өлүөнэ эбэм хотунум…
Сата уотунан салаһар
Өһөх хара долгуннарыҥ
Күүгэнинэн кыынньа үллэн
Үйэлээх тымныы очуостаргын
Кымньыылыы кырбыыр
Уордаах уодаһыныҥ
Тоҕо баҕас ынырыгай?
Туохтан тымтан кыбдьырына
Хараҕыҥ уутунан тамнааттана
Тыылла-хабылла сытаҕыан?!
Эбэккээм…
Эн, олох мөккүөрдээх сүүрүгэр
Төрүөн умсубут биир уолуҥ
Чаҕылхай Махсыымыҥ дьылҕатын
Сиҥнибэт кытылгар үүннэрбит
Ыарыылаан, биэбэйдээн чэлгиппит
Этиҥ охсубут чаллах маһыгар
Илбийэн иҥэрбит курдуккун.
Тиит ньүөл буоргар ас тардан
Силиһэ-мутуга дириҥээн
Силигилии тыллар саас аайы…
Ол эрэн…
Дьон-сэргэ кутун баттыы
Алдьархайдаах үйэ аргыара,
Атаҕастабыл араҥаһа буолан
Хас ааспыт көлүөнэ дьонтон
Ытыктабыл ындыыланан
Аба-сата арбаҕастанан
Кубарыйбыт салама симэхтэнэн
Суугунуу-куугунуу тураахтыыр…
Махсыым!
Өлүөнэ хатан мохсоҕоло!
Үйэлэр силлиэ уот буурҕаларын
Сытыы өйгүнэн силэйиэҥ!
Хардыыҥ кэҥиэ!
Хараҕыҥ уоттаныа!
Сахалар саргыбыт сулуһа
Эн түөскүттэн умайан тахсыа!
Эбэккээм…
Уоххун хараа…
Уордайбыт санааҕын уҕарыт…
Ханнык да чаҕылҕан сатата
Кэриэстээн биэбэйдиир бу маскын
Иккистээн суулларыан сатаммат.
Күөрэйбит тимирбэт аналын
Ким ама мэлдьэһиэ буоллаҕай.
*******
М.К. АММОСОВ 90 СААҺЫГАР
Николай Литвинцев
Мин киһилии өйүм, ыраас санаам
Ойуур иһигэр анньылыннаҕына,
Уонна ол ыккый хараҥа муннугуттан
Быыс-арыт булан тахсыбатаҕына,
Хайдах эрэ мин Омуоһабы саныыбын,
Кини курдук олоруохпун баҕарабын.
Мин олоҕум үөс долгунугар тимирбэттик
Өрүү туруулаһан иһэр буоллаҕына,
Тырыта тыытаары тиистэрин килэппит
Тыыннаах абааһылары кыайдаҕына,
Хайдах эрэ мин Омуоһабы саныыбын,
Кини курдук олоруохпун баҕарабын.
Мин өһөс дьулуурум хараҥаҕа киирэн
Халбаҥ баҕайытык суураллан хааллаҕына,
Айаннаан иһэр дьон иннилэригэр түһэн
Аат эрэ харата сырдатар буоллаҕына,
Хайдах эрэ мин Омуоһабы саныыбын,
Кини курдук олоруохпун баҕарабын.
Мин ыллыыр ырыам, туойар тойугум
Ыраах айантан ырбакка таҕыстаҕына,
Тэбэр сүрэҕим, сүүрэр хааным
Үчүгэйи эрэ үөскэтэргэ ананнаҕына,
Хайдах эрэ мин Омуоһабы саныыбын,
Кини курдук олоруохпун баҕарабын.
*******
ТАПТЫЫР СУЛУСТАРЫМ
Семен Капитонов
Киэҥ Лена үрдүгэр, кый ыраах халлааҥҥа
Мин икки сулуһу бэрт өртөн таптыыбын,
Кинилэр мэлдьи сэргэстэһэ тыгаллар,
Хараҥаны сырдатар чаҕылхай уоттаахтар.
Кинилэр миэхэҕэ санатар курдуктар
Сүгүрүйэр, нөрүйэр ол икки киһибин:
Хара балыыр мэлиппит, кылаан кырдьык тириэрбит
Былатыан убайбын, убайбын Максиммын.
Алдьархай да буолуо, мин өйдүү сатыыбын –
Максимнаах Былатыан “өстөөхтөр” буолтара,
Итэҕэйэр, эрэнэр “сирдьиттэрин” биир тыла
Хаан уруу бассабыык ааттарын хабырдык быспыта.
Ынырык да буолуо, эр санааҥ эрэһиэҥкэнэн кэлгиллэн,
Буруйа суоххар “билин!” диэн түүннэри дибдийэллэр,
Кыһыл былаах туһугар буойун буолбут бэйэҕин
Уорбалаан ытар тыллартан эн кыайан көмүскэммэтиҥ…
О, төһөлөөх сору-муҥу хотойдор көрдүлэр,
Кистээбит түрмэлэр эркиннэрэ эппэттэр,
Кулгаахпар иһиллэргэ дылы ыар ынчыктара,
Харахпар көстөргө дылы эрэйдэммит сирэйдэрэ…
О, дууһам, хараастан ыарыынан туоллаххын!
О, сүрэҕим, абаран ньүөлүтэ тэптэххиэн!
Убайдарым ыарыылара тымырдарбын хаарыйдылар,
Абалара-саталара мин хааммар күүрдүлэр!
О, дууһам, уҕарыттаргын да ыарыыгын!
О, сүрэҕим, мөлтөттөргүн да мөхсүүгүн!
Ырааҕынан ылланар Былатыан кыһыл ырыата,
Сир ахсын ахтыллар Максим сырдык аата!
*******
ТУОЙУОМ ЭТЭ ЭЙИИГИН
Василий Майскай
Үйэ үйэлиин,
Кылаас кылаастыын хабырыйсар
Түрбүөннээх кэмигэр
Нам улууһун буор үүтээнигэр
Биир киэһэ уол оҕо төрөөбүтэ.
Оҕо, оҕо курдук түргэнник улааппыта,
Ол эрэн, олоххо атын этэ санаата,
Туох буолуохтааҕын инникитин
Өтө көрөр талааннааҕа.
Туойуом этэ эйиигин –
Умайар уот санаалаах,
Кыынньар кыым сүрэхтээх
Төлөннөөх туйгун киһини.
Дэлэҕэ да, этиэхпит дуо,
Хатан тимир токуруйуон кэриэтэ
Булгу ыстанарын курдук
Кытаанах санааҕын кыларыппакка
Охтубутуҥ охсуһуу суолугар…
Дьыллар, хонуктар буурҕалыы көтүллэр да,
Эн суолгун кыайан типпэтилэр.
Кыымтан кыһыл төлөн кытыастар,
Эн сүрэххэр аймах норуот кыымы ыспыттар,
Онтон кутааланан үйэлэргэ умнуллубат
Уот киһиэхэ кубулуйбуккун буолбаат!
\
Туһаныллыбыт литература:
- Чолбон.-2022-№12.- С. 3- 17.