Варламова-Матвеева Анна Егоровна-Айысхаана

(02.01.1952)

Биография

Россия Суруйааччыларын уонна Суруналыыстарын союһун чилиэнэ, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ СР үөрэ5ириитин туйгуна, СР бэчээтин туйгуна А.Е. Варламова (Матвеева) Орджоникидзевскай оройуон Нөөрүктээйи нэһилиэгэр 1952 сыллаахха төрөөбүтэ.

1970 сыллаахха орто оскуоланы бүтэрээт, Аня Матвеева саас тыылаахтарыныын производствоҕа үлэлии тахсыбыта.I Дьөппөҥҥө санаторнай интернат-оскуола5а иитээччинэн, учууталынан үлэлии сылдьан 1980 с. СГУ саха тылын, литературатын салаатын бүтэрбитэ.

1983-1991 сс. Горнай улууһун Маҕарас орто оскуолатыгар учууталынан, иитэр үлэҕэ директоры солбуйааччынан үлэлээбитэ.

1987 с. Саас муус устар ыйга Анна Егоровна айар үлэтэ бастакы сүрэхтэниитин көрсүбүтэ. Народнай поэт С.П. Данилов төрөөбүтэ 70 сылын улууска биллэриллибит литературнай конкуруска «Хахсаат тыал» диэн сэһэнинэн кыттан 1 миэстэни ылбыта. Итинтэн санаата бөҕөхсүйэн, айар үлэнэн дьарыктанан барбыта.

1992 с. «Хахсаат тыал», 1995 с. «Күн бэлэ5э» диэн кинигэлэрэ тахсыбыта. «Суол тоҕойугар», «Кырдал кыталыктара» диэн хомуурунньуктарга кэпсээннэрэ бэчээттэммиттэрэ.

Горнай улууһугар үлэлээбит сылларыгар «Кэнчээри» айар-литературнай куруһуогу тэрийэн үлэлэппитэ. Көхтөөх үлэлэрин иһин 2 оҕо «Артекка», 1- «Океаҥҥа» с ынньаммыттара.

Улууска ыытыллар саха тылын, литературатын олимпиадатыгар үөрэнээччилэр өрүү ситиһиилээхтик кытталлара, 1-кы, 2-с миэстэлэри ылаттаан, оскуолаларын аатын үрдэтэн төннөллөрө.

1991-1996 сс. Хаҥалас улууһун 1 Дьөппөн орто оскуолатыгар иитэр үлэҕэ директоры солбуйааччынан үлэлээбитэ.

Ол кэмнэр республика5а суверенитеты туту, национальнай оскуола концепциятын олоххо киллэрии сыллара этилэр. Сахалыы тыны олоҕурдууга хайысхалаах сонун хамсааһыннар ыытыллыбыттара. Улуу Кыайыы 50 сылын көрсө Анна Егоровна «Дьөппөн кэнчээрилэрэ» куруһуок о5олорунуун нэһилиэк , оскуола историятын үөрэтэр музейы төрүттээбиттэрэ.

1993 с. Олунньуга республика үрдүнэн хомуллубут 20 бастыҥ эдэр корреспогденнары илдьэ Анна Егоровна Владивостокка «Океан» лааҕырга баран сынньанар путевканан наҕараадаламмыта.

1996-2000 сс. Үөрэх үлэһиттэрин идэлэрин үрдэтэр институт редакционнай-издательскай отделыгар методист редакторынан киирэн, «Учуутал аргыһа» хаһыаты көрөн-истэн таһаарааччынан үлэлээбитэ. Ити үлэлии сылдьан 1998 с. Дьокуускайдааҕы пединституту бүтэрэн, ыарахан иитиилээх оҕолор быһыыларын- майгыларын эллээһиҥҥэ хайысхалаах соцпедагог идэтин ылбыта. Саҥа идэтэ «Сүлүһүннээх иннэ» диэн сэһэн суруллуутугар олук уурбута. Сэһэн 2004 с. 97 автор кыттыылаах республикатаа5ы сабыылаах литературнай куонкуруска 2 миэстэ буолбута. 2005 с. Туспа кинигэнэн тахсыбыта.

2000 с. Тохсунньуттан бу күҥҥэ диэри А.Е. Варламова «Чолбон»уус-уран литературнай, общественнай-политическай сурунаал эппиэттиир сэкирэтээрэ.

2007 с. «Ыраатар бэйэ5ин сайыһа…» диэн кэпсээннэрин кинигэтэ тахсыбыта.

2012 с. Саҕатыгар «Үргүөрдээх кэм үнүгэстэрэ» диэн романын 1 чааһа кинигэнэн бэчээттэнэн тахсыбыта. 2015 сыллаахха роман 2 чааһа бэчээттэнэн күн сирин көрбүтэ.

А.Е. Варламова-Айысхаана «Айар киһи эйгэтин сэгэтэн…» диэн кинигэтэ 2016 с. «Чолбон» сурунаал 90 сылын көрсө бэчээттэнэн тахсыбыта. Республика общественноһа ытык саастаах сурунаал үбүлүөйүн үөрүүлээхтик бэлиэтээһиҥҥэ А.Е. Варламованы Саха сирин суруналыыстарын сойууһа «Суруналыыстыкаҕа кылаатын иһин» анал бэлиэнэн уонна Евразия суруйааччыларын лигата «Литературнай олимп» диэн Норуоттар икки ардыларынааҕы медалынан наҕараадаламмыта.

Саха АССР культуратын үтүөлээх үлэһитэ , суруйааччы Анна Егоровна Варламова- Айысхаана 60 сылыгар.

Анна Егоровна Варламова — Айысхаана — «Тохтоо даа, кэрэ түгэн…»

ИСТОЧНИК

Варламова А.Е.-Айысхаана. Библиографический указатель

Н. Ильина Айысхаана оло5ун уонна айар улэтин унугэстэрэ // Чолбон.-2022.-№1.-С. 73