Данилов Семен Петрович

(20.03.1917 — 27.11.1978)

1917 сыл кулун тутар 20 күнүгэр Арҕаа Хаҥалас улууһугар Сиинэ үрэх үрдүгэр оччотооҕуга Мытаах нэһилиэгин киинигэр Эчирбэ диэн сиргэ төрөөбүт. Аҕата Бүөтүр, ийэтэ Маарыйа. Үс саастаааҕар кэриим аҕабыыта сүрэхтээбит, Сэмэн диэн аат биэрбит. Дьиҥэр, бэйэтэ суруйарынан төрөөбүт күнэ чопчу биллибэт, миэтирикэтэ суох, аҕабыыт ханнык сыаркаптан сылдьыбыта биллибэт. Дьиэ кэргэн кэлин эмиэ Мытаах нэһилиэгин Бор алааһыгар көспүттэр, уол онно улааппыт.

Бор бастакы сүһүөх оскуолатын бүтэрэн, салгыы Бэрдьигэстээх 7 кылаастаах оскуолатын бүтэрбитэ.

Холкуоска биригэдьииринэн, булчутунан, норуот суутугар суруксутунан, хомсомуол райкомун инструкторынан үлэлээбитэ.

Дьокуускайга педагогика үнүстүтүүтүн бүтэрбитэ, кэлин Москубаҕа М. Горькай аатынан Литэрэтиирэ үнүстүтүүтүн иһинээҕи Үрдүкү литэрэтиирэ куурустарыгар үөрэммитэ. Оскуолаларга, техникумнарга нуучча тылын уонна литэрэтиирэтин биэрбитэ, сэттэ сыл Дьокуускайдааҕы педагогика үнүстүтүүтүгэр саха литэрэтиирэтин устуоруйатын кууруһун биэрбитэ. 50-с сылларга «саха былыргытыгар, олоҥхоҕо, болкулуорга аһара хасыһар» диэн омугумсуйууга буруйданан үлэтиттэн ууратыллыбыта. Онтон 1961 с. саҕалаан өлүөр дылы Саха Сирин суруйааччыларын Сойууһун бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ.

1978 сыллаахха сэтинньи 27 күнүгэр өлбүтэ.

АЙАР УЛЭТЭ

1937 сыллаахтан айымньыларын бэчээттээн барбыта. «Саха үҥкүүтэ» — аатырбыт хоһооно ырыа буолбута. Бу хоһоон саха бастакы балеринатыгар Евдокия Степановаҕа анаммыта. Ол гынан баран Сэмэн Данилов литератор быһыытынан диапазона олус киэҥ: хаһыат публицистическэй хоһооно уонна маассабай ырыа, фельетон уонна көрдөөх хоһоон, оҕолорго анаммыт хоһооннор, кэпсээннэр, литературнай-критическэй ыстатыйалар, норуот айымньыларын поэтическай чочуйуу, бэйиэмэлэр.

Поэзияҕа уһулуччу дьулуурдаахтык уонна талааннаахтык үлэлээн, саха поэзиятын Союз, аан дойду түһүлгэлэригэр таһаарсыбыт үтүөлээх. Ол курдук кини хоһоонноро Советскай Союз омуктарын тылларыгар барытыгар кэриэтэ, ону ааһан монголлуу, японнуу, французтуу, английскайдыы, немцкэйдии о.д.а. тылбаастаммыттара. Түөрт уонча кинигэ автора.

Саха поэзиятыгар ураты, даниловскай, интонацияны киллэрбитэ, лирическэй уонна гражданскай сүүрээннэри өссө дириҥэппитэ. Кини тылыгар сүүсчэкэ ырыа суруллан, киэҥник ылланар.

Республика, Россия биир биллэр общестьвеннай деятелэ. Өр сылларга Саха сирин Суруйааччыларын союһун правлениетын председателинэн үлэлээбитэ. Дьоҕурдаах эдэр ыччаты өйүүр кэскиллээх литературнай политиканы ыыппыта.

Оҕолорго таптаппыт элбэх хоһоон кинигэ автора . Тылбаасчыт.

ССКП XXIV съеһин делегата.

А. Пушкин, М. Лермонтов, А. Мицкевич, Т. Шевченко, И. Крылов, М. Горькай, А. Гайдар айымньыларын сахалыы тылбаастаабыта.

НА5АРААДАЛАРА

• «Үлэ Кыһыл Знамята» уордьан (18.03.1967)
• М. Горькай аатынан РСФСР Судаарыстыбаннай бириэмийэтэ (28.12.1971)
• «Өктөөп Өрөбөлүүссүйэтэ» уордьан (18.03.1977)
• Саха АССР норуодунай бэйиэтэ (20.03.1977)
• ААТЫН УЙЭТИТИИ
• Имя Семёна Данилова присвоено улице в Якутске и Бердигестяхской средней школе.
• В Мытахском наслеге открыт литературный музей народных писателей братьев Семёна и Софрона Даниловых.
• Памятник братьям Семёну и Софрону Даниловым в сентябре 2021 года открыт в Якутске^[2].

АЙЫМНЬЫЛАРА

Талыллыбыт айымньылар: 2 туомнаах.-Дьокуускай, 1977

Талыллыбыт айымньылар: 3 туомнаах.-Дьокуускай, 1984-1985.

Киһи барахсан: Хоһооннор, поэма.-Дьокуускай, 1968.

Манчаары маҥан ата: Хоһооннор, поэма.-Дьокуускай, 1973.

Айаным аргыстара : Хоһооннор.-Дьокуускай, 1975.

Сэргэлээххэ көмүс ардах : Хоһооннор.-Дьокуускай, 1979.

Хоһооннор, поэмалар.-Дьокуускай, 1990.

Сүрэх нарын иэйиитэ: Ырыанньык.- Дьокуускай, 1992.

Айыы сыдаайа: Талыллыбыт лиирикэ.- Дьокуускай, 1997.

АЙЫМНЬЫЛАРА НУУЧЧАЛЫЫ ТЫЛЫНАН

Избранная лирика.-М.: Мол. гвардия, 1970.

Избранное: В 2-х томах.-М.: Худож. литер, 1977.

Счастье орла: Стихи и поэма.-М.: Худож. лит., 1961.

Север мой: Стихи и поэма.-М.: Худож. лит., 1965.

Лунный лось: Лирика /Пер. Д. Ковалекв.-М.: Сов. Россия, 1967.

Белая ночь: Стихи.-М.: Правда, 1968.

Белый конь Манчары: Стихи и поэма.-М.: Сов. писатель, 1969.

Белый конь Манчары: Стихи и поэма.-М.: Сов. Россия, 1974.

Зимнее солнце: Кн. стихов /Пер. В. Шаргунов.-М.: Сов. писатель, 1975.

Снеговая музыка хомуса: Стихи и поэмы.-М.: Мол. гвардия, 1979.

Лирика: Стихи.-Якутск, 1999.

*******************

 — Народный поэт PC (Я), видный общественный деятель, лауреат Государственной премии РСФСР им. М. Горького. Член СП СССР 1949 г.

Родился в Горном улусе. Окончил Якутский государственный пединститут и Высшие литературные курсы при Литературном институте им. А. М. Горького. Работал учителем русского языка и литературы в средних школах и техникумах, преподавал историю якутской литературы в Якутском пединституте. С 1961 г. до последних дней жизни — председатель правления СП Якутии. Член КПСС с 1961 г.

Печататься начал с 1937 г. С. Данилов по преимуществу лирик, хотя ему не чужды разные жанры литературы: публицистическое стихотворение и массовая песня, стихотворный фельетон и забавная юмореска, стихи и рассказы для детей, литературно-критические статьи, поэтическая обработка фольклорных произведений; наконец, поэмы, составляющие особую, достаточно видную часть его творчества. Многие стихи С. Данилова стали популярными песнями.

Стихи и поэмы С. Данилова переведены на многие языки мира. С. Данилов переводил на якутский язык произведения А. Пушкина, М. Лермонтова, А. Мицкевича, Т. Шевченко, И. Крылова, М. Горького, А. Гайдара.

Имя Семена Данилова стоит в одном ряду с крупнейшими мастерами художественного слова страны. Его творчество способствует развитию якутской литературы, является заметным вкладом в многонациональную советскую литературу.

С. П. Данилов вел разностороннюю общественную и государственную деятельность как депутат и член Президиума Верховного Совета Якутской АССР, член Якутского обкома КПСС, секретарь правления СП РСФСР, член правления СП СССР, член Комитета солидарности писателей стран Азии и Африки. Был делегатом XXIV съезда КПСС.

В 1977 г. С. Данилову присуждено почетное звание заслуженного деятеля культуры Польской Народной Республики.

Награжден орденами Октябрьской Революции, Трудового Красного Знамени и медалями.

Именем С. П. Данилова названы одна из улиц г. Якутска, Бердигестяхская средняя школа Горного улуса, в Мытахском наслеге открыт литературный музей имени народных писателей братьев Семена и Софрона Даниловых.

*********