Лугинов Николай Алексеевич
(14.08.1948)
Саха Республикатын народнай Николай Алексеевич Лугинов 1948 с. атырдьах ыйын 14 күнүгэр Кэбээйи улууһугар төрөөбүтэ.
1972 с. СГУ физико-математическай факультетын бүтэрэн, Хаҥалас улууһугар , Хатаска орто оскуолаҕа учууталынан, ЫБСЛКС обкомугар инстуктарынан, Нам улууһугар типография директорынан үлэлээбитэ. Москваҕа Үрдүкү литературнай куурустары бүтэрбитэ. Билигин П.А.Ойуунускай аатынан Литературнай музей директорынан, СР духовноска академиятын вице-президенинэн, СР ПАрезиденин сэбиэтин чилиэнинэн, Россия Суруйааччыларын союһун бырабылыанньатын хос бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир.
1974 с. бэчээттэнэр. Бастакы кинигэтэ «Кэпсээннэр» 1976 с. тахсыбыта. Элбэх сэһэн, роман кинигэлэрин ааптара. Театрга ситиһиилээхтик туруоруллубут пьесалардаах. Кини кинигэлэрэ нууччалыы, сорох Европа тылларыгар тылбаастаммыттара. Аан дойдутааҕы «Алжир – культуралар быһа охсуһууларыгар», Россия Улахан литературнай, В. Шишков (2009), «Прохоровское поле», Расул Гамзатов, Платон Ойуунускай (2013), «Имперская культура» бириэмийэлэрин лауреата, СР искусствотын үтүөлээх деятелэ.
Кини прозатын улахан ситиһиитинэн «Таас Тумус» сэһэннэрэ уонна үс кинигэлээх «Чыҥыс Хаан ыйааҕынан» романа буолар. Бу романынан «Чингисхан кистэлэҥэ» уус-уран киинэ уһулунна. Суруйааччы быһыытынан айымньылара философскай хабааннаахтар, ураты сахалыы колориттаахтар.
Суруйааччы союһугар ылар коллегия бэрэссэдээтэлин быһыытынан элбэх литературнай ыччаты үүннэрдэ. Россияҕа тылын-өһүн ылыннарар биир дьоһуннаах киһибит. Кини кэлин сылларга олус наадалаах классиктары нуучалыы тылбаастааһын буппуруостарын туруорсар. «Россия поэтическай куоластара» диэн нууччалыы-сахалыы 7 кинигэни бэчээттэттэ.
Н. Лугинов 1979 с. ССРС Суруйааччыларын союһун чилиэнэ. Аан дойдутааҕы Тюрскай Академия дьиҥнээх чилиэнэ.
Норуоттар доҕордоһууларыгар, литература сайдыытыгар үтүөлэрин иһин Монголия «Найрамдал» уорданынан, «Россиялыын бииргэ -370», «Граждансскай килбиэн» бэлиэлэринэн на5араадаламмыта.
АЙЫМНЬЫЛАРА САХАЛЫЫ ТЫЛЫНАН
Нуоралдьыма чараҥар: Сэһэн.-Дьокуускай, 1979.
Мэндиэмэннэр: Роман.-Дьокуускай, 1980.
Таас Тумус: Сэһэннэр.-Дьокуускай, 1984.
Сэбирдэх уута: Сэһэннэр.-Дьокуускай, 1986.
Үрдүк арыылар: Сэһэннэр, пьеса.-Дьокуускай, 1988.
Халлаан хараҕата: Сэһэннэр, драма, кэпсээн.-Дьокуускай, 1992.
Чыҥыс Хаан ыйааҕынан: Роман, бастакы кинигэтэ.-Дьокуускай, 1997.
Чыҥыс Хаан ыйааҕынан: Роман, иккис кинигэтэ.-Дьокуускай, 2000.
Чыҥыс Хаан ыйааҕынан: Роман, үһүс кинигэтэ.-Дьокуускай, 2005.
Улуу хууннар.-Дьокуускай, 2010
АЙЫМНЬЫЛАРА НУЧЧАЛЫЫ ТЫЛЫНАН
Роща Нуоралджыма: Повесть.-М.: Дет. Лит., 1981.
Песня белых журавлей: Повесть, рассказ.-М.: -Мол. гвардия, 1982.
Дом над речкой: Повести и рассказы.-М.: -Современник, 1988.
По велению Чингисхана: Роман.-М.: Сов. писатель, 1998.
По велению Чингисхана: Роман.Книги 1-я и 2-я.-М.: Сов. писатель, 2001.
Хунные повести: Повести.-Якутск, 2011.
По велению Чингисхана: Роман.Книги 1-я и 2-я и 3-я.- Якутск, 2014.
*****
Народный писатель PC (Я), лауреат международной литературной премии «Алжир на перекрестках культуры», лауреат литературной премии «Алаш» Республики Казахстан. Заслуженный деятель искусств PC (Я). Член СП СССР с 1979 г.
Родился в Кобяйском улусе. Окончил в 1972 г. физико-математический факультет Якутского государственного университета, Высшие литературные курсы при Литературном институте им. А. М. Горького. Ряд лет преподавал математику в средних школах, работал инструктором Якутского ОК ВЛКСМ. В настоящее время — директор Литературного музея им. П. А. Ойунского, секретарь правления СП России, заместитель председателя правления СП Якутии, вице-президент Академии духовности PC (Я), действительный член Международной Тюркской Академии, член Президентского Совета PC Я).
Печатается с 1974 г. В повести «Сэргэлээххэ» («На Сергеляхе») автор правдиво описывает жизнь студенческой молодежи, радости и горести молодых специалистов. Повесть Н. Лугинова «Нуоралдьыма чаранар» («Роща Нуоралджыма») — о трудном детстве военных лет. В романе «Мэндиэмэннэр» («Этажи») писатель умело и убедительно раскрывает творческие поиски архитекторов, строителей северных городов. Затем выходят книги повестей и рассказов Н. Лугинова: «Туhулгэ» («На арене»), «Таас тумус» («Каменный мыс»), «Песня белых журавлей», «Хозяин дома», «Урдук арыылар» («Высокие острова»), «Дом над рекой», «Кустук» («Радуга»), «Баллада о черном вороне», «Халлаан хараната» («Небесная ось»). Особенно большой успех выпал на долю повести «Каменный мыс» — за нее писателю присуждена международная литературная премия.
В 1997 году вышла в свет первая книга нового романа «Чыныс хаан ыйаа5ынан» («По велению Чингис хана»). На следующий год она издана в переводе на русский язык в Москве в издательстве «Современный писатель».
Н. Лугинов — писатель-новатор с ярко выраженным национальным колоритом и самобытностью. Он, творчески обращаясь к опыту классической русской и мировой литературы, философски осмысливает жизнь своего народа и родственных народностей Севера Якутии и, в конечном итоге, утверждает высоконравственные общечеловеческие ценности.
Значителен вклад писателя и в якутскую драматургию. Его драмы «Алампа, Алампа…», «Прощай», поставленные на сцене драматического театра, имели большой успех.
******