24 апреля —День Республики Саха (Якутия)
Исторические предпосылки образования Якутской АССР
СТИХИ И ПЕСНИ О ЯКУТИИ
ПОЮ ЯКУТИЮ МОЮ (Песни и стихи о Якутии)
Өрөспүүбүлүкэ былааҕа
А.В. Константинов
Өрөспүүбүлүкэбит бүгүн
Көҥүл күнүн бэлиэтиир –
Өрөспүүбүлүкэбит былааҕа
Күөрэйдэ өрө тэлимнии!
Былаахпыт бэлиэтин анаарыах,
Билбэккэ салпакка быһаарыах.
Былаахпыт суолтатын кэпсиэххэ,
Бастатан дьүһүҥҥэ тохтуохха.
Былаахпыт түөрт өҥнөөх.
Бу халлаан күөҕэ өҥ
Былыта суох халлааны –
Эйэни туоһулаан көрдөрөр.
Ортотугар төгүрүк – үрүҥ күн,
Сахаҕа таҥара кэриэтэ
Үҥэр сүктэр бэлиэбит,
Итэҕэлбит туоһута.
Анныгар – үрүҥ сурааһын
Бу- хаарбыт дьүһүнэ,
Санаабыт ырааһын –
Кэрэһит бэлиэтэ.
Кэлэр кыһыл сурааһын –
Күүс, уох, кыах туоһута.
От күөҕэ сурааһын –
Күөх хонуу, чэчир күөх.
Айылҕалыын бииргэбит,
Ситиммит туоһута.
Кэнэҕэскэнчээри ыччаппыт –
Инникибит бэлиэтэ.
Былаахпыт анныгар тураммыт
Биир ньыгыл сомоҕо буолуоҕуҥ,
Былааһы кытары кыттыһан
Бигэ туругу төрүттүөх!
Бу кэлбит үйэҕэ түмсүүбүт
Омукпут дьылҕатын быһаарыа,
Сөптөөх сокуону ылыныы
Олохпут оҥкулун оҥоруо.
Харыстыах төрөөбүт тылбытын,
Тулалыыр айылҕа ийэни.
Харыстыах омукпут үгэһин,
Тирэнэр төрүт буор сирбитин.
Былаахпыт өрө күөрэйдин,
Бу сиргэ эйэни түстээтин.
Дойдубут чэчирии сайыннын,
Дьол, үөрүү үксээтин!
Сахам сирин таптыыбын
И.М.Гоголев- Кындыл
Сахам сирин таптыыбын –
Сайылыгын ырыатын,
Сааскы күнэ тахсыытын,
Сарыал тыгар күөх тыатын,
Сахам сирин таптыыбын.
Сахам сирин таптыыбын –
Саамал кымыс утаҕын,
Санньыар хомус тыаһыырын,
Саарба, саһыл бултааҕын
Сахам сирин таптыыбын.
Сахам сирин таптыыбын,
Санаа курдук дэлэгэй
Сандал күннээх сыһыытын,
Сайдар, үүнэр үчүгэй
Сахам сирин таптыыбын.
Төрөөбүт дойдубат тапталым
Р. Баҕатаайысхай тыла
С. Павлова мелодията
Ийэлээх аҕаккам тылынан,
Итиитик – истиҥник саҥаран
Күөх оттоох балаҕан иһигэр
Көтөхсөн көрсүбүт үһүгүн.
Төрөөбүт күммүттэн аналым-
Төрөөбүт дойдубпр тапталым.
Чараҥым чыычааҕа тылланан,
Алааһым дыргылла сыттанан
Сүрэхпэр дьулууру киллээртиҥ,
Сүрэхпэр эрчими биэрбитиҥ.
Ийэ сир – диэн иэйэр аат тылым –
Төрөөбүт дойдубар тапталым.
Эн модун сир тэҥэ кырдьыккын,
Эн үтүө өй тэҥэ сырдыккын,
Эн үөскүүр дьон курдук эдэргин,
Эн үүнэр мас курдук эрэлгин.
Төһөлөөх күүстээххин аналым,
Төрөөбүт дойдубар тапталым.
БАРҔАРЫЫ ЫРЫАТА
С. Руфов тыла
Нууччалыы сахалыын тоҥ буору ириэрэ,
Олорор уонунан омуктар
Олоҥхо дойдута диэн ааттыыр сирдэрэ
Күн аххсын дьол иһин уһуктар.
Хос ырыата:
Бухатыыр Ньургуннуу барҕара сайдаммыт
Күүһүрэн-уоҕуран туруохха,
Бу орто дойдуга төрөөммүт-ууһааммыт
Уйгулаах олоҕу тутуохха
Хос ырыата:
Көмүспүт күлүмэ, алмааспыт килбиэнэ
Дьүкээбил уотунуун холбостун.
Илгэни диэлитэр эбэбит Элиэнэ
Уостары билбэккэ устуохтун.
Хос ырыата
Баайбытын-дуолбутун хантан иһиэххэ
Эйэлээх доҕордуу иһиэххэ
Эйэлээх доҕордуу үлэнэн,
Аан дойду күөнүгэр биллиэххэ-көстүөххэ
Өй-санаа, күн үөрэх күүһүнэн.
САХАМ СИРЭ БАРАХСАН
Якутия любимая моя
Сл. И. Гоголева
Муз. Г. Григоряна
Край любимый, край прекрасный,
Благодатная земля!
О тебе поем мы песни,
О Якутия моя!
Үрүҥ эһэ арҕаһыныы
Үллэр бааллаах хоту байҕал
Кытылыгар айар, ыллыыр
Сахам сирэ барахсан.
Оо, төрөөбүт күндү дойдум,
Таптыыбын эн ырыаларгын,
Хара улар хааһын курдук
Аалай кыһыл сарыалгын.
Олоҥхо да куйаарыгар
Эн хомуһуҥ тыаһын суохтуом.
Ханнык да сир халлааныгар
Эн сулускун мин суоллуом.
Где раскинулся широко
Ледовитый океан,
Там земля моя родная,
Там Якутия моя!