Никифоров И.П. — Библиотека Октемской СОШ им. П.И. Шадрина

НИКИФОРОВ ИСАЙ ПРОКОПЬЕВИЧ

(1915-1976)

Исай Прокопьевич Хаҥалас улууhун 5-с Малдьаҕар нэhилиэгэр төрөөбүтэ. Прозаик, драматург 1934-39 сылларга советскай уонна профсоюзнай органнарга үлэлээбитэ. 1940 сылтан ССКП чилиэнэ. 1943 сыллаахха армияҕа ыҥырыллыар диэри «Кыым» хаһыат отделын сэбиэдиссэйэ этэ. Сэриигэ көрдөрбүт бойобуой үтүө-лэрин иhин Исай Прокопьевич Кыhыл сулус уордьанынан, мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Сэрии кэ-нниттэн хас да сыл устата журналист быhыыты-нынан, үрдүкү дуоhунастарга үлэлээбитэ. 1949 сыллаахха Новосибирскайдааҕы партийнай оскуоланы үөрэнэн бүтэрбитэ.

1949-1953 сылларга «Эдэр коммунист» хаһыат ре-дакторынан, кэлин «Хотугу сулус» сурунаал эппиэттиир секретарынан үлэлээбитэ. Бу сылларга Исай Прокопьевич бөдөҥ прозаическай айымньылары айбыта. 1939 сылга «Ыстапаан» диэн сэhэни, онтон салгыы «Суор кыланар сиhигэр», «Илин былдьаhыы», «Сүрэх кэпсиир», «Саллааттар» диэн айымньылары айбыта.

И.П. НИКИФОРОВ кинигэлэрэ оскуола фондугар:

1.Сүрэх кэпсиир: кэпсээн – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1974. – 344 с. – Иьинээ5итэ: «Сүрэх кэпсиир» уонна » Ыстапаан» диэн кэпсээннэр.

Исай Прокопьевич Никифоров бу кинигэтигэр сэттэ сааһыттан тулаайах хаалан баран, аччыктыыры-тоҥору этинэн-хаанынан билэн сүрдээх кыһалҕалаахтык-эрэйдээхтик оҕо сааһа ааһар. Үтүө дьон көмөтүнэн Сунтаар интернаатыгар баран эрэ баран үчүгэйдик олорон, үөрэнэр. Кэпсээн сүрдээх интэриэһинэй, ааҕааччы болҕомтотун тардар.

2.Илин былдьаьыы /Исай Никифоров; [хомуйан, көрөн-истэн таһаарда Н.Р. Калитин].– Дьокуускай: Бичик, 2006. – 240 с.

Бу кинигэ5э Исай Никифоров «Быһый» уонна «Илин былдьаһыы» диэн сэһэннэрэ киирдилэр.

Өй-санаа, сиэр-майгы проблемаларын таарыйар айымньылар суруллубуттара быданнаабыт эрээри, билиҥҥи ааҕааччы болҕомтотун тардыахтара диэн эрэнэбин.

3.Саллаат өрүү саллаат: сэьэн, кэпсээн . Улахан саастаах оскуола оҕолоругар /А.Д. Васильев ойуута.– Дьокуускай:Саха республикатын национальнай кинигэ изд-вота, 1993. – 128 с. – Иһинээҕитэ: «Саллаат өрүү саллаат» уонна «Бытыктаах киһи» сэһэн, кэпсээн киирдилэр.

Повесть о фронтовых буднях Великой Отечественной войны написана самим ее участником.

II. Хаьыаттарга, сурунаалларга тахсыбыт айымньылар:

4.»Баян», «Сүүрбэ биир күн», «Кубулҕат», «Улахан суолга«: кэпсээннэр // Хотугу сулус. — 1965. — № 3 . С. 131-138.

5.»Куртуйах чаранар: кэпсээн // Хотугу сулус. – 1966. — № 2. — С.113-118.

6.Хоммотох хоноьо: сэьэн // Хотугу сулус. – 1970. — № 7. – С. 73-75.

7.Командировка5а: сэьэн // Хотугу сулус. – 1971. — № 2. – С. 58-63.

8.Көмүс ухханыгар: сэьэн // Хотугу сулус. – 1973.- №4. – С. 3-51; № 5. – С. 11- 64.

9.Н. Габышев Хорсун сэрииһит, дьоһун суруйааччы (Исай Никифорович Никифоров ө: сааһын туолуутугар) //Хотугу сулус .-1975.-№5.-С.95-100

10.Исай Никифоров Сүрэх кэпсиир (Сэһэнтэн быһа тардыы) //Кыайыы: Саха фронтовик суруйааччыларын хоьоонноро, кэпсээннэрэ /В.С. Артемьев уруьуйа.-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1985.- С.44—55

Исай Прокопьевич Никифоров Баян // Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ: Саха прозаиктарын айымньыларын антологията /Хомуйан оҥордулар: П.Д. Аввакумов, С.А. Попов-Тумат; Ред. И.Г. Спиридонов; Худож. М.Г. Старостин.-Дьокуускай:Бичик, 2000.-С. 84-86

Поездки делегаций Якутской АССР на фронт (Там делегация писателей встретили Никифорова Исая Прокопьевича) // Навечно памяти народной. Якутия в годы Великой Отечественной войны 1941-1945.-/[авт.-сост. В.И. Пестерев, Е.С. Шишигин, А.А. Калашников; гл. ред. Е.С. Шишигин].-Якутск:Бичик, 2010.-С.62-63

Исай Прокопьевич Никифоров Баян // Сэриигэ сылдьан: орто уонна улахан саастаах о5олорго / [хомуйан оҥордулар: У.М. Флегонтова, А.Н. Охлопкова; киирии тыл З.К. Башарина; худуо7унньук А.В. Постникова]С.-Дьокуускай: Бичик, 2014.-. 50-53

IV. Суруйааччы олоҕо уонна айар үлэтэ

Исай Прокопьевич Никифоров // Саллааттар суруктара. Саха сирин буойуннара 1941-1945 сс. сэрии толоонуттан ыыппыт суруктара (Письма солдат).-Якутск: Якуткнигаиздат, 1967.-С.170

14.Габышев, Н. Хорсун сэрииьит, дьоьун суруйааччы / Н. Габышев // Хотугу сулус. – 1975.- № 5. – С. 95-100.

15.Доҕорбут кэриэһигэр: некролог // Хотугу сулус. – 1976. — № 9 – С. 112.

16.Исай Никифоров // Егоров А., Протодьяконов В., Павлова В. Писатели Якутии.-Якутск: Кн. изд-во, 1981.-С.146

17.Габышев, Н. Саллаат иэьин толорбута / Н. Габышев // Хотугу сулус. – 1985. — № 5. – С. 110-112.

18.Васильев, Г. А. Буойун – суруйааччы / Г. А. Васильев // Хотугу сулус. – 1986. — № 8. – С. 89-90.

19.Суорун Омоллоон. Ахтар, суохтуур эбиппин / Суорун Омоллоон// Чолбон. – 1990. — № 5. – С. 95-97.

Никифоров Исай Прокопьевич // Книга памяти. О воинах-хангаласцах, участниках Великой Отечественной войны, живых и мертвых, и о тружениках тыла, приближавших Великий День Победы.-Покровск: Хангаласская улусная типография, 1995.-С.79

20.Тумат, С. Кинилэргэ сүгүрүйэбит: [А5а дойду көмүскэлигэр кыттыбыт суруйааччылар] / С. Тумат // Чолбон. – 2000. — № 5 . – С. 31-34.

21.Харитонов, П. Н. Сурэх кэпсээнэ / П. Н. Харитонов // Чолбон. – 2000. — № 5. – С. 89-90.

22.Исай Никифоров // Писатели земли Олонхо: биобиблиогр.справочник – Якутск, 2000. – С. 293-295.

23.Соловьев, Н. Е. Үтүөкэн до5ор этэ // Соловьев Н.Е. Төрөөбүт холумтаным – Дьокуускай, 2004. – С. 124-128.

24.Габышев, Н. Биир дойдулаахпыт Исай Никифоров // Кытыл-Дюра : / ред.-сост. Аммосова (Мордовская Л. Д.)] — Якутск : 2005. – С. 66-71.

26.Кириллин, Д. Ревкомовец уола – буойун суруйааччы / Д. Кириллин // Чолбон. – 2005. — №5 . – С. 85-88.

Т.П. Самсонова 90 лет со дня рождения И.П. Никифорова, заслуженного работника культуры РС(Я), прозаика, драматурга // Якутия-2005. Календарь знаменательных и памятных дат /Нац. б-ка Респ. Саха (Якутия), Центр нау. и краеведч. библиогр., Отд. ретросп. нац. и краеведч. библиогр.; сост. Л.Г. Федорова; ред. Т.С. Максимова.-Якутск: Бичик, 2005.-С. 83-86

И. Никифоров Счастливая встреча // Хангалсцы в Великой Отечественной / (редакция газеты «Хангалас»; сост. ред. Л.Д. Аммосова).-Якутск: Издательский дом «Якутск», 2005.-С.268-270

И. Рожин Писатель, воин, журналист / Хангалсцы в Великой Отечественной / (редакция газеты «Хангалас»; сост. ред. Л.Д. Аммосова).-Якутск: Издательский дом «Якутск», 2005.-С.270-273

27.Кириллин, Д. В. Писатель-фронтовик И. П. Никифоров // Хангаласский улус : история, культура, фольклор / Администрация муницип. р-на «Хангалас. улус (район)», Ин-т гуманитар. исслед. АН РС(Я) ; [сост. Д. С. Аргунов, Н. С. Попов, П. Н. Харитонов ; отв. ред. д. ист. Наук В, И. Федоров]. – Якутск : Бичик, 2007. – С. 283-286.

Варламова Лия И.П. Никифоров- писатель, воин, журналист // Город на эргисской земле. (Материалы улусной научно-практической конференции краеведов, посвященной 325-летию Покровска и 375-летию вхождения Якутии в состав России) /Сост. Скрябина К.Г.-Покровск: ЦИТ Хангаласского МУО, 2007.- С.146

Никифоров Исай Прокопьевич.Старшай лейтенант // Заболоцкай М.Т. Хаҥалас бойобуой офицердара (Хаҥалас сириттэн төрүттээх бойобуой офицердар тустарынан хомуурунньук).-Покровскай, 2010.-С. 23-24

Кинигэ5э Хаҥалас улууһуттан төрүттээх бойобуой офицердар тустарынан кэпсэнэр. Кинилэртэн элбэх киһи Аҕа дойду сэриитин кыргыһыыларын толоонуттан эргиллибэтэҕэ.

Биир дойдулаахпыт Исай Никифоров // Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С. 22-24;

Н. Габышев Саллаат иэһин төлөөбүтэ // Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С. 24-29;

Исай Никифоров Счастливая встреча // Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С.29-32; (Сэриигэ сылдьан саха сириттэн барбыт суруйааччылары көрсүбүтүн туһунан) ахтыы

Иван Рожин Писатель, воин, журналист // Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С. 32-36;

Николай Борисов Үтүө да саас этэ // Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С.-36-39;

А.Л. Мордовская Биһиги аймахтарбытын үйэтиппитэ / /Великая Отечественная в нашей судьбе / Сост. Л.Д. Аммосова.-Покровск: Редакция газеты «Хаҥалас», «Хангалас», 2010.-С. 39-40;

Никифоров Исай Прокопьевич // Трудовая слава Земли Хангаласской /МР «Хангаласский улус (район), районный Совет депутатов, общественная организация «Хаҥалас»,; [Сост. : Л.Д. Аммосова, И.П. Заморщиков, Н.А. Макаров; ред. совет. Б.П. Протодьяконов — руководитель, А.И. Ноев — зам. руководителя.-Якутск: ОАО «Сахадемиа», 2014.-С.103.

Сэмэн Тумат Олох хатан кырдьыга: эссе-ахтыы, Хоһооннор, пьеса, поэта; фронтовик суруйааччылар интервьюлара, сэрии сылларынаа5ы кинигэлэр /Сэмэн Тумат.-Дьокуускай: Бичик, 2015.-96 с.

Никифоров Исай Прокопьевич //Энциклопедический словарь Якутии /Акад. наук. Респ. Саха (Якутия); [Гл. ред. д-р экон. наук Е.А. Борисов; зам. гл. ред. д-р ист. наук А.И. Гоголев, члены науч.-ред. коллегии: д-р ист. наук А.Н. Алексеев, д-р физ.-мат. наук Е.Г. Бережко и др.].-Новосибирск: Наука, 2018.-С. 273;

Буойун суруйааччылар /хомуйан оҕордо: С.Ф. Константинова.-Дьокусскай:Бичик, 2010.-50 с. -(Биллэрэ-көрдөрөр матырыйааллар)