Назад
УҺУЛУЧЧУ ТАЛААННААХ ДМИТРИЙ КОНОНОВИЧ СИВЦЕВ- СУОРУН ОМОЛЛООН ТӨРӨӨБҮТЭ 115 сыла
(1906-2005)
Методико-библиографическай ыйынньык
Оҥордо: Г.М. Гаврильева
2021
Суорун Омоллоон олоҕо, айар үлэтэ
… Суорун диэн — Суорун! — кини буолар.
Саха литературатын туллаҥнаабат биир
дуулаҕа суон модьоҕото, саха өйүн уонна
талаанын биир үөс сүнньүөҕэ. Ытык Киһи!
В. Н. Протодьяконов
Саха советскай литературата ата5ар турарыгар уонна барҕара сайдарыгар биир улахан өҥөлөөх кэпсээнньитинэн уонна бөдөҥ драматурунан Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон буолар.
Кини 1906 сыллаахха балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта оройуонугар III Дьохсоҕон нэһи-лиэгэр орто бааhынай дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Кини төрөөбүтэ буор сыбахтаах, буор муосталаах, кыhыныгар муус түннүктээх, холбуу хотонноох бала5ан дьиэ5э. Оччо5о саха ыалын дьыл5атын курдук, Сивцевтэр эмиэ сүүрбэтэ о5оломмуттарыттан со5отох Дмитрий ордубута.
Сэттэ саастааҕар үөрэнэр дьолго тиксэн, кылаастан кылааска улгумнук тахсан испитэ.
Ол эрээри Дмитрий 6-с кылааhы бүтэрээт, аҕата өлөн, дьиэтээҕи хаһаайыстыбатын көрөр кыһалҕаттан, үөрэҕин хаалларбыта.
12 саастааҕар аҕата ѳлѳн, алтыс кылааһы бүтэрэн баран 4 сыл хаһаайыстыбатын кѳрѳн ийэтинээн олорбута. «Бу сылларга тулаайах буолуу эрэйин-кыһалҕатын толору билбитим», – диэн ахтара.
Д.К.Сивцев төрөөбүт улууhа уус тыллаах олоңхоhуттарынан, сэhэнньиттэринэн, ырыаhыттарынан араас үөрэхтээхтэр, революционердар ссылкаҕа олорбут сирдэринэн биллэр. Итинник дойдуга күн сирин көрбүт буолан, уус тылга уhуллан, норуот уус- уран айымньытыгар сүгүрүйэр буола улааппыта.
Кини саха литературатын төрүттээбит А.Е. Кулаковскайга Дьокуускайдаа5ы педагогическай техникумңа үөрэнэн турардаах. Педтехникумна үөрэнэ сырытта5ына, эдэр Дмитрий Сивцевы Өксөкүлээх Өлөксөй бэйэтинэн үөрэппитэ үтүө сабыдыала ханна барыай?! Билиигэ-сырдыкка тардыhыылаах уолчаан нуучча, омук литературатын классиктарын айымньыларын интэриэhиргээн, умсугуйан утаппытыы аа5ара эмиэ кырата суох оруолламмыттара. Күнтэн күн билиитин кэҥэтинэрэ, нуучча классик суруйааччыларын айымньыларын умсугуйан ааҕара, бэйэтэ тугу эмэ оҥорон, айан көрүөн саныыра. Кини, куорат театрын национальнай труппатыгар сыстан, оруол устааччыттан артиска диэри үүммүтэ.
Дмитрий Кононович педтехникум үөрэнээччитэ 1926 сыллаахха «Чолбон» сурунаалга, «Өлүөнэ өрүс» диэн бастакы, хоhоонунан кэпсээнэ бэчээттэнэр. Бу кэнниттэн биир-биир кэпсээннэрэ тахсыталаабыттара. «Биир да айымньым чэпчэкитик суруллубутун өйдөөбөп-пүн» диир поэт. Кини уон биэс — алта саастаа5ар бастакы хоhоонун нууччалыы тылынан суруйан көрбүт уонна онтун өhүө5э кистээн кэбиспит. Суорун Омолоон ити бастакы кэп-сээннэрэ оччотоо5у Саха сирин туңкэтэх олохтоох кыаммат, дьаданы дьон быhыыларын-майгыларын, күннээ5и кыhал5аларын арылхайдык ойуулаан көрдөрөр айымньыларынан буолаллар.
1928с учуутал техникумун бүтэрбитэ. Хас да сыл учууталлаабыта, республика оскуола-ларыгар инспектордаабыта, тылы чинчийэр институкка тыл уонна сурук секторыгар сэ-биэдиссэйдээбитэ.
Бастын драматург быhыытынан Суорун Омоллоон ааттаныан ааттанар. Саха драматургията сайдарыгар Суорун Омоллоон өңөтө улахан. Саха сирин драматургия5а уонна театр сайдыытыгар поэт пьесалара суол солоспуттара, олук үктэспиттэрэ. Биhиги драматурбут «Кукур ууhа», «Ньургун боотура», «Айаала», «Сайсарыта», «Күн күөрэйиэн иннинэ5итэ» саха драматургиятын сайдыытыгар этапнай айымньыларынан сыаналаммыттара, көрөөччү биhирэбилин ылбыттара.
•Суорун Омоллоон кимниин да үллэстибэт суола – кини саха музыкальнай драматургиятын са5алааhына, саха маннайгы оператын «Ньургун Боотур», маннайгы балет «Сир симэ5э»либретталара буолаллар. Кини сахалыы музыка5а дууhалыын чугас композитордары ирдээн булан, тылыгар киллэрэн, айар илбистэрин сатаан күөртээн музыка айдарбыта. • Литинскэй, Пейко, Григорян, Комраков, Кац. Бу бырааттыы норуоттар композитор уолаттарыныын араас сылларга биhиги суруйааччыбыт айар союhун дэбигис олохтоон, үтүөкээн айымньылар саха музыкальнай культуратын үрдүк сайдыытын кэрэhитэ буолаллар: «Лоокут уонна Ньургуhун» опера (либреттота Куннук Уурастыыраптыын), «Кыhыл Ойуун» опера, «Төлөннөөх Ньукуус» (либреттота И.Эртюковтыын), «Хотойдор хоту көтөллөр», «Дьол тааhа», «Күн Куо», «Абакаяда» балеттар.
•Публицистика диэн бойобуой жанр баар, литературнай айар үлэтигэр Суорун Омоллоон бэркэ таптаан туhанар жанра. Олоххо үөдүйэр ыралары дьоңңо тиэрдээри, сырдык санаалары дакаастаары барытыгар тиийбитэ-түгэммитэ киhини сөхтөрөр. Ол курдук өлөр-тиллэр мөккүөр мөнүрүү турда5ына , кини 1944 сыллаахха поэт Сергей Васильевтыын фроңңа баран кэлбиттээх. СССР обкомун командировкатынан саха сирин дьоно сэриилэhэр чаастарыгар барбыттара. Ыам ыйын 7 күнүттэн от ыйын 7 күнүгэр диэри сылдьыбыттара. Манна Исай Никифоровы, сержант Илья Поповы кытары көрсүhүү күндү да түгэн этэ диэн суруйааччы ахтар.
•Кинини үөрэ5и-билиини тар5атааччы быhыытынан эмиэ билэбит. 1940 сыллаахха «Саха норуотун остуоруйалара» диэн хомуурунньугу оңорон бэчээттэппитэ. Манна хас да саха көлүөнэтэ таптаан аахпыт уоона үөрэппит – «Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин», «Мэник Мэнигийээн», «Суккуун сонноох суут албын» уо.д.а остуоруйалары суруйбута. Бу остуоруйаларын нууччалыы тылга тылбаастатан хаста да таhааттарбыта.
Издательство5а үлэлиир сылларыгар Дмитрий Кононович Сивцев учебниктары оңоруунан үлүhүйэн туран үлэлээбитэ. Кини 1,2,4 кылаастарга «Төрөөбүт саңа», 3,6. кылаастарга – «Аа5ар кинигэ» диэн ааттаах учебниктары бэлэмнээн таhаарбыта. Онтон ыла 22 учебнига, хрестоматията, методическай пособиета тахсыбыта. 1935с. орто оскуола5а саха тылын үөрэтэр программаны суруйбута.
Кини саха литературата, культурата, искусствота сайдыытыгар оңорбут бары үтүөтүн-өңөтүн киhи кыайан аа5ан сиппэт. Олортон биир холобур быhыытынан Чөркөөхтөө5ү политическай ссылка, Суоттуга «До5ордоhуу» историческай-архитектурнай музей- заповедник комплекса Суорун Омоллоон кө5үлээhининэн –тэрээhининэн аар — саарга аатыран үлэлии тураллар. Билигин бу музейдар ситэн — хотон, кэҥээн, дьон-сэргэ тохтоон ааhар ытык сирдэрэ буолла.
1999 сыллаахха сэтинньи ыйыгар Россия суруйааччыларын X съеhигэр дойду литературатын аар кырдьа5аhа Д.К. Сивцев — Суорун Омоллоон Россия суруйааччыларын Союhун Yрдүкү Сэбиэтин чилиэнинэн талыллыбыта.
Дмитрий Кононович оло5ун устатын тухары норуоттар до5ордоhуулара, Россия уонна Саха сирин дьыл5алара өрүү бииргэлэр диэн сырдык өйдөбүлүнэн олорбута. Православнай итэ5эли дьиңнээхтик ис сүрэ5иттэн ылынан дьоңңо-сэргэ5э тар5аппыта, тиэрдибитэ. Ол бэлиэтин, оло5ун тиhэх туочукатын туруорардыы, «Сана кэс Тылы» тылбаастаан, редакция5а хаалларбыта. Уус- Алдан улууhун типографията суруйааччы юбилейыгар анаан музей туhунан бэлэх уунна, бэйэтэ туспа кэрэхсэбиллээх кинигэни бэчээттэтэн таhаарда.
«Киин» киинэ театрын салалтата Дьокуускай төрөөбүт күнүнэн суруйааччы айымньыларынан уhуллубут сахалыы уус-уран киинэлэри мустубут дьоңңо бэлэх быhыытынан босхо көрдөрбүтэ. Ол курдук «Хараңа5а тыкпыт сырдык», «Дьарапылаан», «Аанчык». Киинэлэри режиссердар Никита Аржаков, Эдуард Новиков, Айсен Дойду бэркэ туруоран устубуттар, талааннаах артыыстар оонньоон геройдарын ча5ылхайдык арыйан көрдөрбүттэрэ.
Саха норуотун бастың уола Саха Республикатын народнай суруйааччыта, Социалистическай үлэ Геройа, ЯАССР искусстволарын үтүөлээх деятелэ, П.А. Ойуунускай уонна А.Е. Кулаковскай ааттарынан Саха Республикатын духуобунас Академиятын академига, Саха Республикатын бочуоттаах гражданина Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон 100 сааhыгар биир сыл тиийбэккэ олохтон туораабыта.
Улуу суруйааччыбыт — Суорун Омоллоон сырдык аата тапталлаах сахатын норуотун эрэ буолбакка, бүтүн Россия элбэх омуктаах литературатын, аан дойду түүрдүү тыллаах бары омуктарын литератураларын биир киэн туттууларынан, үйэлэр тухары өлбөөдүйбэт ча5ылхай сулустарынан буолуо5а.
Бастакы памятник опера уонна балет Государственнай театрын таьыгар Дружба площад таьыгар турар. Архитектор Андрей Толстяков, скульптордар Виктор Фёдоров уонна Семён Прокопьев.
Иккис Д.К. Сивцев (Суорун Омоллоон) памятнига Ытык Куол Хадаайы нэьилиэгэр баар
БИБЛИОГРАФИЯ
2.1. Оскуола фондатыгар баар айымньылара. Кинигэлэр. Произведения в фонде школы. Книги
Произведения
- Айымньылар уонна үлэлэр толору хомуурунньуктара = Полное собрание сочинений и трудов : уон түөрт томнаах / [редкол. : В. Н. Иванов уо.д.а. хомуйан оҥордо С. А. Леонтьева]. – Дьокуускай : Якутия, 2006 – .
- Т. 1 : Айымньылар = Сочинения : [хоһоонунан айымньылар, кэпсээннэр, сэһэннэр, кырачааннарга кыракыйдар, опера, балет либреттолара / [ред. Ю. И. Васильев-Дьаргыстай]. – 2006. – 512 с.
- Т. 2 : Айымньылар = Сочинения : [драмалар / ред. Н. Н. Ефремов]. – 2006. – 368 с.
- Т. 5 : Төрөөбүт тылбыт = Родной язык. – 2010. – 640 с.
- Т. 6 : Саха фольклора = Якутский фольклор / [ред. П. Н. Дмитриев]. – 2006. – 416 с.
- Т. 7 : Саха остуоруйалара = Якутские сказки / [ред. Р. С. Сибирякова]. – 2007. – 304 с.
- Т. 8 : Эпос олонхо и эпическая поэзия саха (якутов) = Олоҥхо уонна сахалар эпическэй поэзиялара / [ред. Р. Р. Жиркова]. – 2007. – 224 с.
- Т. 10 : Айымньылар. Тылбаастар = Сочинения. Переводы : [хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, драмалар, илиинэн суруллубут либретто тиэкистэрэ, тылбаастар, киинэ сценарийдара / ред. О. Н. Корякина-Умсуура]. – 2009. – 544 с.
* * *
Саҥа Кэс Тыл / [Библия тылбааһын Интитута ; киирии тыл авт.: Архиеп. Якутский и Ленский Герман, Дмитрий Сивцев-Суорун Омоллоон (лит. ред.)]. – Москва : Библия тылбааhын Института, 2004. – 622, [2] с.
Дорогой читатель, ты держишь в руках непростую книгу – это Книга Жизни, это Новый Завет Господа нашего Иисуса Христа, это Слово Божие, по которому мы должны жить.
* * *
Рассказы. – Якутск: Бичик, 2006 . – 192 с. – (Писатели Якутии детям).
В книгу Д. К. Сивцева – Суоруна Омоллоона вошли рассказы, принесшие ему всенародное признание и подлинную славу замечательного художника слова.
Издание приурочено к 100-летию со дня рождения.
Ороһустуба киэһэ (Былыргы олохтон этюд) // Алыптаах аргыһым: Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, таабырыннар /Хомуйан оҥордоо Г.А. Кировп; И.Ю. Пестряков ойуулара.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С. 63-72
Бэйэтэ эмтэкэ // Алыптаах аргыһым: Хоһооннор, остуоруйалар, кэпсээннэр, таабырыннар /Хомуйан оҥордоо Г.А. Кирова; И.Ю. Пестряков ойуулара.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С. 73-77;
Саха норуодунай суруйааччыта Суорун Омоллоон о5олор, кыыллар-көтөрдөр тустарынан суруйбут тэттик кэпсээннэрэ истиҥнэр, сэмэйдэр, көрүдьүөстэр, үтүөҕэ сирдииллэр, сиэргэ-майгыга үөрэтэллэр. Судургу тылынан суруллубут айымньылар алыс кылаас оҕото ааҕарыгар көмөлөһүөхтэрэ
***
2.2. Д.К. Сивцев- Суорун Омоллоон айымньылара үөрэх программатыгар. Произведения Д.К. Сивцева в учебной программе
1 кылаас
Кинигэ. Кэпсээн //Л.В. Захарова, У.М. Флегонтова Литература аа5ыыта, 1 кылаас.-Дьокуускай: Бичик, 2013.-С. 18-19;
Бөрө куйуурдаабыта //Л.В. Захарова, У.М. Флегонтова Литература аа5ыыта, 1 кылаас.-Дьокуускай: Бичик, 2013.-С. 20-22;
Чычып чаап //Л.В. Захарова, У.М. Флегонтова Бэйэ аа5ыыта, 1 кылаас.-Дьокуускай: Бичик, 2014.-С. 45-46;
2 кылаас
Олоҥхо олоҕо // Л.В. Захарова Литература аа5ыыта, 2 кыл. аа5ар кинигэ /Л.В. Захарова, Л.К. Избекова.-3 тахсыыта.-Дьокуускай: Бичик, 2019.-С.20-21; Захарова Л.В. Айымньы түһүлгэтэ 2 кылааска бэйэ аа5ар кинигэтэ /Л.В. Захарова.-Дьокуускай:Бичик, 2009.-С.25-26;
Чыычаах эрэсиимэ // Захарова Л.В. Айымньы түһүлгэтэ 2 кылааска бэйэ аа5ар кинигэтэ /Л.В. Захарова.-Дьокуускай:Бичик, 2009.-С.26-27;
Элиэнэ эбэккэм: хоьоон //Аартык: алын кылаас о5олоругар / [хомуйан оҥордулар: Гю.С. Гаврильева, Л.С. Заровняева; А.В. Постникова уру7уйдара].-Дьокуускай:Бичик, 2014.- С. 14
Дьэрэкээн оҕолор // Л.В. Захарова Литература аа5ыыта, 2 кыл. аа5ар кинигэ /Л.В. Захарова, Л.К. Избекова.-3 тахсыыта.-Дьокуускай: Бичик, 2019.-С. 100-102
Тымныы о5уһа // Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас /Л.В. Захарова; [худуоһунньук М.В. Игнатьева].-Дьокуускай: Бичик, 2009.- С.48-51;
Күтэр чыычаах икки// Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас /Л.В. Захарова; [худуоһунньук М.В. Игнатьева].-Дьокуускай: Бичик, 2009.- С.61-62;
Уустук үллэрии// Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас /Л.В. Захарова; [худуоһунньук М.В. Игнатьева].-Дьокуускай: Бичик, 2009.- С.66-67;
Мүүкэ уол хайдах муммута// Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас /Л.В. Захарова; [худуоһунньук М.В. Игнатьева].-ДьокуускайӨ Бичик, 2009.- С. 105-106;
До5ордуулар// Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас /Л.В. Захарова; [худуоһунньук М.В. Игнатьева].-ДьокуускайӨ Бичик, 2009.- С. 108-110;
3 кылаас
Сымыйалыаҥ-бэйэҕэр куһаҕаны оҥостуоҥ// Л.В. Захарова Бэйэ ааҕыыта , 3 кылаас /Л.В. Захарова, У.М. Флегонтова .-Дьокуускай: Бичик, 2015.-С.20-22.
Алаас тула тыа5а // Л.В. Захарова, У.М. Флегонтова Бэйэ аа5ыыта: 3 кылааска үөрэх кинигэтэ.-Дьокуускай:Бичик, 2015.-С.47-52;
5 кылаас
Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин // Поликарпова Е.М. Төрөөбүт литературабыт 5 кылаас Ч.1-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.18-30;
Үчүгэй Үөдьүйээн// Поликарпова Е.М. Төрөөбүт литературабыт 5 кылаас Ч.1-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.32-39;
Куоттарбыттар // Үтүө аргыс: Хоьооннор, кэпсээннэр, сэьэннэр / Хомуйан оҥордулар: Г.А. Кирова; Е.М. Мальцева.-Дьокуускай:Бичик, 2003.-С. 50-51
6 кылаас
Чүөчээски// Поликарпова Е.М. Төрөөбүт литературабыт 6 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.41-69;
7 кылаас
Бэйэтэ эмтиэкэ// У.М. Флегонтова Төрөөбүт литературабыт 7 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.30-35;
Ачаа// У.М. Флегонтова Төрөөбүт литературабыт 7 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.36-42;
Дорообо төрөөбүт тыам1// У.М. Флегонтова Төрөөбүт литературабыт 7 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.43-49;
8 кылаас
Аанчык// Гоголева М.Т. Төрөөбүт литературабыт 8 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.4-11;
Охоноон// Гоголева М.Т. Төрөөбүт литературабыт 8 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2016.-С.12-20;
9 кылаас
Күкүр Уус// Поликарпова Е.М. Төрөөбүт литературабыт 9 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2020.-С. 16-52;
10 кылаас
Сайсары// Гоголева М.Т. Төрөөбүт литературабыт 10 кылаас Ч.2-Дьокуускай:Бичик, 2018.-С.132-148;
***
2.3. Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон айымньылара хомуурунньукка, периодическай бэчээккэ. Произведения Д.К. Сивцева в сборниках и периодической печати.
Ийэ ырыата // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.31
Ийэ дойду // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.31 -32;
Эйэ ырыата // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.32;
Айхал ырыата // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.32;
Күкүр Уус ырыата // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.32-33;
«Ньургун Боотур» опера тиьэх хора // Сүүрбэһис үйэ хомуурунньуктара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : Н.Е. Винокуров-Урсун, С.И. Тарасов.-Дьокуускай: Бичик, 2000.-С.33
Аанчык // / Сүүрбэһис үйэ кэпсээнньиттэрэ: Саха прозаиктарын айымньыларын антологията: Поэзия /Хомуйан оҥордулар : П.Д. Аввакумов, С.А. Попов-Тумат.-Дьокуускай: Бичик, 2000 С. 53-56;
Чычып чаап: хоьоон // Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 27
Күөрэгэй уйата// Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 61;
Мүүкэ уол хайдах муммута// Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 65;
До5оттор // Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 80-81
До5ордуулар // Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 27
До5ордоһуу тойуга // Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 114-115
Хатыҥ // Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 120-121;
Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин// Кэскил: Оскуола иннинээ5и саастаах о5олорго хомуурунньук /Хомуйан оҥордулар: А.А. Егорова, М.П. Захарова.-2 с тупсаран таьаарыы.-Дьокуускай: Бичик, 2002.-С. 150-155
Саха остуоруйалара=Якутские сказки: [кыра саастаах оскуола оҕолоругар остуоруйалар= сказки для детей младшего школьного возраста] / [хомуйан оҥордо А.А. Борисова; сахалыыттан нууччалыы тылбаастаата С. И. Шуртаков; о5олорго анаан тупсарда П.Д. Аввакумов; худ. В.Ф. Ноева.-Дьокуускай:Бичик, 2011.-200 с., ил.
Иһинээҕитэ:
Куобах уонна Ба5а.-С.6-10
Ба5а аттаммыта.-С. 12
Саьыл Эьэлиин.-С.28-34
Кырынаас кутуругун төбөтө хара буолбута.-С.35-44
Куобах туьунан остуоруйа.-С.53-63
Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин.-С. 63-122
Таал-таал эмээхсин.-С.123-137
Старуха Бэйбэрикээн с пятью коровами.-С.7
Сутурук са5а бухатыыр.-С.137-170
Тулаайах уол. Парень сирота.-С. 171-193;
Таьа5аьын чэпчэппит. Облегчивший поклажу.-С.193-197
Куобах туьунан остуоруйа. Сказка о Зайце.- С.114-119
Күтэр чыычаах икки. Птичка и Водяная крыса.-С. 19-27
Тураах хара дьүһүннэммитэ. Как ворона стала чёрной .-С.45-53
Хараҥаҕа тыкпыт сырдык //О5о литературатын антологията / [хомуйар оҥордулар: В.Н. Луковцев, М.Г. Макеева; редкол.: А.В. Егорова уо.д.а].-Дьокуускай: Бичик, 2015.-С.40;
Таал-Таал эмээхсин. О5ону сайыннарар сорудахтаах остуоруйа: [оҕону сайыннарар сорудахтаах остуоруйа: төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар].-Дьокуускай: Бичик, 2018.- 32 с.
Саха остуоруйалара: алтатыттан үөһээ саастаахтарга=Якутские сказки: детям старше шести лет /[хомуйан оҥордо М.Г. Макеева; тылюаас : С.И. Шуртаков, о.д.а.; ойуулар: А.И. Михайлова, Нь. Е. Ябловская].-Дьокуускай:Бичик, 2019.-160 с., ил.
Иһинээҕитэ:
Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин.-С. 6
Старуха Бэйбэрикээн с пятью коровами.-С.7
Тулаайах уол.-С.38; Парень сирота.-С. 39;
Лыыбырда.-С. 50
Хорсун кыыс уонна уон икки салаалаах муостаах буур таба. Смелая девушка и двенадцатирогий олень-С. 66-87
То5ус а5ыс-балыс. Девять сестер.- С.88-105
Саьыл уонна туруйа. Лиса и Журавль.-С. 106-113
Куобах туьунан остуоруйа. Сказка о Зайце.- С.114-119
Саьыл, Бөрө дьукаахтаспыттара. Лиса и Волк.-С. 120-133
Кутуйахтаах Тайах. Мышь и Лось.-С.134-137
То5о кыьын уьаабыта, сайын кылгаабыта. Почему зима длиннее, а лето короче.-С.138-141
Күтэр чыычаах икки. Птичка и Водяная крыса.-С. 142-147
Тураах хара дьүһүннэммитэ. Как ворона стала чёрной .-С.148-149;
Мальчик и огонь [Рассказ] // Колокольчик.-2021.-№9.-С.1-3
Олоҕо, айар үлэтэ
1966
Окороков Г. Норуокка биһирэммит талаан : [Төрөөбүтэ 60 сылыгар] // Хотугу сулус.-1966.-№5.-С. 22-25;
1970
Суорун Омоллоон. Барыбыт а5атын а5ата //Хотугу сулус.-1970.-№4.-С.30-32;
1972
Д.К. Максимов Пьесы Суорун Омоллона на сцене.-Якутск: Книжное издательство, 1972.- 152 с.
1975
Н. Тобуруокап. Дьону дьоллоох оҥороору… Якутскай, 1975.-С.99-118 с.;
1976
Кардашевскай Г. Саха литературатын Күкүр Ууһа : [Төрөөбүтэ 70 сылыгар] // Хотугу сулус.-1976.-№9.-С. 99-100;
Окороков Г. Суорун Омоллоон драмалара : [Төрөөбүтэ 70 сылыгар] // Хотугу сулус.-1976.-№9.-С. 95-97;
Слепцова М., Слепцов М. Саҥа пьесалары күүтэбит : [Төрөөбүтэ 70 сылыгар] // Хотугу сулус.-1976.-№9.-С. 97-98;
Суорун Омоллоон. Тыл хомуһунун кыһатыгар //Хотугу сулус.-1976.-№10.-С.10-15;
1977
Эрчимэн . Аанчык дьыл5ата //Хотугу сулус.-1977.-№10.-С.116-120.-Рец. айымньы: Суорун Омоллоон. Аанчык: Кэпсээн;
1979
Тумат С. Эйэ күнүн уота сыламнаттын! [Суорун Омоллоон оҕолорго аналлаах кэпсээннэрэ] //Хотугу сулус.-1979.-№11.-С. 116-118;
1981
Боескоров Г. «Охоноон» ымпыктарын көрдөххө: Төрөөбүтэ 75 сылыгар] // Хотугу сулус.-1981.-№9.-С. 110-111;
ВАсильев Д. Төрүт буортан тирэх ылан: [Төрөөбүтэ 75 сылыгар] // Хотугу сулус.-1981.-№9.-С. 111-113;
Копырин Н. Сүрэхтэн тахсар тыллар: [Төрөөбүтэ 75 сылыгар] // Хотугу сулус.-1981.-№9.-С. 103-105;
Сивцева Н. Доҕордоһууну туойар талаан: [Төрөөбүтэ 75 сылыгар] // Хотугу сулус.-1981.-№9.-С. 106-107;
Федоров Е. «Сордоох суханы» аа5а олорон: [Төрөөбүтэ 75 сылыгар] // Хотугу сулус.-1981.-№9.-С. 107-110;
Егоров А., Протодьяконов В., Павлова В. Писатели Якутии: Биобиблиогр. справочник.-Якутск: Кн. изд-во, 1981.- С. 43-47;
1982
Федоров Е. Тыл бөдөҥ маастара // Хотугу сулус.-1982.-№5.-С. 96-98;
Суорун Омоллоон. Ис сүрэхтэн алгыс: [Профессор Г.П. Башарин 70 сааһыгар] //Хотугу сулус.-1982.-№3.-С.78-79;
Габышев Н. Үтүө аргыстар: Орто уонна улахан саастаах о5олорго.-Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1982.-С.134-154;
1983
Попов Б. Суорун Омоллооннуун сэһэргэстэххэ…// Хотугу сулус.-1983.-№4.-С. 88-90;
1985
Д. К. Сивцев (Суорун Омоллоон) // Мастера якутской сцены / П. Никитин. – Якутск, 1985. – С. 80-82.
1986
Васильев Е. Оҕо аймах сүбэһитэ: төрөөбүтэ 80 сааһын туолуутугар //Хотугу сулус.-1986.-№9.-С. 102;
Максимова Д. Суорун Омоллоон драматургиятын сүрүн уратылара //Хотугу сулус.-1986.-№9.-С. 98-99;
Максимов Н. Кэм балысхан сүүрүгэр //Хотугу сулус.-1986.-№9.-С. 100-101;
Никитин П. Тапталлаах суруйааччыбыт. Төрөөбүтэ 80 сааһын туолуутугар //Хотугу сулус.-1986.-№9.-С. 93-98;
Попов Г. Учебник автора: Төрөөбүтэ 80 сааһын туолуутугар //Хотугу сулус.-1986.-№9.-С. 102-103;
1987
Башарина З. Суорун Омоллоон публицистиката //Хотугу сулус.-1987.-№11.-С. 107-109;
1988
Билюкина А.А. Драма «Кузнец Кюкюр» Суорун Омоллона //Билюкина А.А. Якутская советская драматургия.-М., 1988.-С. 95-106;
Попов Г.В. Хантан хааннаахпытый?: Саха народнай суруйааччыларын төрүттэрэ.-Дьокуускай: Бичик, 1988.- С. 88-93;
1990
Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон (1906) [Олоҕо, айар үлэтэ] //Окороков Г.Г., Кардашевский Г.Р. Саха литературата IX-X кылааска.-3-с тахсыыта.-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1990.- С.58-68;
«Алдьархайы хаһан өйдүүбүт...» [«Аанчык» кэпсээнин туһунан] //Окороков Г.Г., Кардашевский Г.Р. Саха литературата IX-X кылааска.-3-с тахсыыта.-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1990.- С.58-68;
«Күкүр Уус » //Окороков Г.Г., Кардашевский Г.Р. Саха литературата IX-X кылааска.-3-с тахсыыта.-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1990.- С.58-68;
Суорун Омоллоон. Ахтар, суохтуур эбиппин: [И. Никифоров төрөөбүтэ 75 сылын туолуутугар] // Чолбон.-1990.-№5.-С. 95-97
1991
Попов П.Н. Кириинньэ о5онньор ыччаттара: [Суорун Омоллоон оҕо сааһын уонна чугас аймахтарын туһунан. [Төрөөбүтэ 85 сылыгар] // Хотугу сулус.-1991.-№9.-С. 146-156; ]
Суорун Омоллооҥҥо:// Чолбон.-1991.-№5.-С.3
Таб. Д.К. Сивцевка Социалистическай Үлэ Геройун аатын иҥэрэр туһунан: ССРС президенин ыйаа5а. 1991 с. Муус устар 24 к. //Чолбон.- 1991.-№5.-С.3;
Попов П.Н. Кириинньэ оҕонньор ыччаттара: Оҕо сааһын уонна чугас аймахтарын туһунан //Чолбон.-1991.-№9.-С. 146-156;
Яковлев А. Суорун Омоллоон сэрии сылларыгар суруйбут очеркаларыгар //Чолбон.-1991.-№9.-С. 156-160;
1992
Копырин Н.З. Сүрэхтэн тахсар тыллар // Копырин Н.З. Кустук араас өҥүнэн.-Дьокуускай, 1992.-С. 90-93;
1996
Шевков С. 90 лет со дня рождения Д.К. Сивцева-Суорун Омоллоона //Якутия-1996: Календарь знаменательных и памятных дат.-Якутск, 1995.-С.56-59;
Фомин В. Тыыннаах ситим, сүдү киһи //Илин.-1996.-№3.-С.4-7;
Сивцев С.-Доллу. Улуу артистары бэлэхтээбит драматург //Чолбон.-1996.-№9.-С. 172-174;
Аммосова Р.Т. Суорун музейга өҥөтө улахан //Чолбон.-1996.-№9.-С. 174-176;
Васильева Д.Е. Айар үлэ уостубат умсулҕана //Чолбон.-1996.-№9.-С. 158-164;
Обутов П.Е. о5о саас күндү сыллара//Чолбон.-1996.-№9.-С. 176-177;
Тарасов С. Суорун Омоллоон туһунан тыл //Чолбон.-1996.-№12.-С. 72-76;
1998
Бубякин Д. Суорун Омоллоон Москватаа5ы көмүс күһүнэ //Чолбон.-1998.-№11.-С. 59-60;
1999
Кириллин Д.В., Павлова В.Н. , Шевков С.Д. Писатели земли Олонхо: Биобиблиогр. справочник.-Якутск:Бичик, 1995.-С.86-87;Черкехский мемориальный музей «Якутская политическая ссылка XIX-начало XX вв.» : (историко-этнографический комплекс) : путеводитель. – Якутск : Бичик, 1999. – 144 с. : фот.
2000
Кириллин Д.В., Павлова В.Н. , Шевков С.Д. Писатели земли Олонхо: Биобиблиогр. справочник.-Якутск: Бичик, 2000.-С.49-53;
Ленский историко-этнографический музей-заповедник «Дружба», посвященный многовековому содружеству русского и якутского народов : [фотоальбом]. – Якутск : Бичик, 2000. – 72 с. : ил.
Васильева, Д. Е. Айар үлэ уостубат умсулҕана // Умнуллубат ааттар / Д. Е. Васильева. – Дьокуускай, 2000. – С. 21-30.
2001
О памяти и памятных датах истории начального развития науки и культуры в Якутии : [очерк] / [авт. предисл. В. Н. Иванов, проф.]. – Якутск : Администрация Президента и Правительства РС(Я), 2001. – 22 с.
2003
Мысли вслух. Аман өс : ст., выступления, воспоминания на рус. и якут. яз. / [сост. И. Э. Васильев ; ред. Н. С. Эртюкова]. – Якутск : Сахаполиграфиздат, 2003. – 520 с. : ил.
2004
Бурцев, А. А. Суорун Омоллон // Введение в историю якутской литературы / А. А. Бурцев. – Якутск, 2004. – С. 74-76.
2005
Иванов, В. Н. Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон / В. Н. Иванов // Якуты : легендарные и исторические личности / Акад. наук Респ. Саха (Якутия), Ин-т гуманит. исслед. ; [сост. канд. ист. наук Е. П. Антонов ; отв. ред. д-р ист. наук В. Н. Иванов]. – Якутск, 2005. – С. 243-250.
2006
Дмитриев, И. Суорун Омоллоон уонна Саха театра / И. А. Дмитриев-Сиэн Чолбодук // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 13-17.
Корякина, О. Суорун Омоллоон кэс тыла / О. Н. Корякина-Умсуура // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 11-12.
Протодьяконов, В. Суорун диэн Суорун ! : (Д. К. Сивцев-Суорун Омоллоон уонна кини драмаларын туһунан санаа тоһоҕосторо) / В. Н. Протодьяконов // Чолбон. – 2006. – №12. – С. 55-66.
Тарасов, С. Суорун туһунан тыл : [90 сааһын туолуутугар Саха сирин суруйааччыларын союзтара, Гуманит. чинчийии ин-та, Саха Респ. Духобунаска Академията холбоһуктаах мунньахтарыгар оҥоһуллубут дакылаат] // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 5-9.
Харлампьева, Н. “Биһиги бука бары Айылҕа оҕолоробут” / Н. И. Харлампьева // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 3-4.
Чехордуна, Е. П. Омоллоон түһүлгэтэ : [суруйааччы төрөөбүтэ 100 сылын көрсө Таатта улууһун үөрэнээччилэрин уонна учууталларын лит. ааҕыыларын туһунан] / Е. П. Чехордуна // Чолбон. – 2006. – №9. – С. 17-21.
Эрчимэн Аанчык дьыл5ата // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 100-101
Н. Копырин Владимир Михайлович-Күннүк Уурастыырап // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 107-109;
Д. Васильева Эдэр саас умнуллубат тойуксута // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 109—113;
Федоров Е.В. Актуальность появления сатирического рассказа (Якутская проза довоенного периода) // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 101-103;
Эрчимэн Суорун Омоллоон «Күкүр Уус» // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 103-104;
Максимов Д. Суорун Омоллоон драматургиятын сүрүн уратылара // Литература кэрэһиттэрэ: 10-11 : хрестоматия /[хомуйанн оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С. 104-106;
Д. Кириллин Саха литературатын тулааһын баҕаната // Суорун Омоллоон Кэпсээннэр.-Дьокуускай: Бичик, 2006.- С.5-8 (Саха суруйааччылара о5олорго)
2008
Суорун Омоллоон кэпсээннэрин күүһэ // Аввакумов П.Д. Кыраҕы харах көрүүтүнэн: ахтыылар, рецензиялар, ыстатыйалар /Петр Аввакумов; [ А. Е. Варламова-Айысхаана хомуйан оҥордо уонна киирии тылы суруйда]. -Дьокууска: Бичик, 2008.- С.50-54
Слепцова, А. Д. Дмитрий Кононович Сивцев-Суорун Омоллоон : (1906-2005 сс.)// Сиэннэрбэр суруйааччылары сэһэргиим // Анна Слепцова-Туобу Аана. – Дьокуускай, 2008. – С. 19-21. – (“Төрөөбүт Сахам сирэ” серия).
Скрябин, М. Үйэлээх өйдөбүллэрим : [ахтыы] / Михаил Скрябин // Чолбон. – 2008. – №10. – С. 92-94.
2009
Винокуров, И. Суорун Омоллоон айар тылын сиинтэксиһэ : [айымньыларыгар аҕыйах тылынан элбэх санааны этэри ситиһэрин туһунан] / И. Винокуров, Н. Винокурова // Чолбон. – 2009. – №9. – С. 89-93.
2010
Дмитрий Кононович Сивцев -Суорун Омоллоон (1906-2005) // С. 86-93
Урсун. Суорун Омоллооннуун Аммаҕа : [ахтыы] // Алтыһыылар. Анаарыылар : (ахтыылар, дакылааттар) / Урсун. – Дьокуускай, 2010. – С. 117-123.
* * *
СУОРУН ОМОЛЛООН АЙЫМНЬЫЛАРЫНАН КИИНЭЛЭР
«ХАРАҤАҔА ТЫКПЫТ СЫРДЫК«, 2003 с. https://www.youtube.com/watch?v=rTsZP1l4kLA&t=552s
«ААНЧЫК«, 2006 с.
«ДЬАРАПЫЛААН», 2003 с.
* * *
АУДИО КИНИГЭ
ЦИТАТАЛАР
» Ким оҕо төрөтөн көрөн билэр, ону ийэлэр барахсаттар эрэ билэллэрэ буолуо. Айымньыны уһун үйэлээх, чэбдик туруктаах гына айан таһаарар син биир оҕону төрөтөр кэриэтэ күчүмэҕэй быһылаах»
Суорун Омоллоон
«Киһи сыаната норуокка оҥорор үтүөтүнэн сыаналанар»
Суорун Омоллоон
«Дмитрий Кононович Сивцев — Суорун Омоллоон саха литературатын бөдөҥ маастардарыттан биирдэстэрэ. Кини айар үлэтэ араас өрүттээх: талааннаах кэпсээнньит, ураты сытыы тыллаах сатирик, драма5а монументальнай, уһулуччулаах уобарастары айбыт ааптар»
Н.Н. Тобуруокап