АЛЕКСЕЙ ЕЛИСЕЕВИЧ КУЛАКОВСКАЙ —

-ӨКСӨКҮЛЭЭХ ӨЛӨКСӨЙ

төрөөбүтэ145 сыла

(1877-1926 гг.)

Назад

Оҥордо : Г.М. Гаврильева

Өктөм, 2022 г.

Саха литературатын төрүттээччи Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй 1877 сыллаахха кулун тутар 16 күнүгэр Таатта улууһугар төрөөбүтэ. Кини бастакы айымньытын, «Байанай алгыһын» 1900 с. суруйбута. Ити сыл саха суругунан литературатын төрүттэммит сылынан аа5ыллар. Саха бастакы поэта норуот уус-уран айымньытыгар уонна нуучча литературатын демократическай үгэстэригэр тирэ5ирэн, отуттан тахса хоһоону, поэманы айбыта. Олортон «Ойуун түүлэ» поэма (1910 с.) уһулуччу чорбойор.

Айар үлэтин науканы кытары дьүөрэлэһиннэрэн, саха тылын, диалегын, өһүн хоһоонун,үгэһин, сиэрин-туомун, сирин-дойдутун, отун-маһын, хамсыырын-харамайын үөрэтиигэ оло5ун үгүс өттүн анаабыта.

Өр сыллаах айар, чинчийэр үлэтин сэбиэскэй кэмҥэ эрэ бэчээттэтэр дьолломмута. Сана олох сүһүө5эр туруутугар күүһэ тиийэринэн көмөлөспүтэ. Нуучча норуотун культуратын ылынарга ынырара, сахалыы сурук-бичик нуучча алпаабытыгар оло5уруохтаах диирэ. Ол да буоллар кэлин буржуазнай националист диэн баһаа5ырдылла сылдьыбыта.

Баку куоракка буолуохтаах тюркологтар I съезтэригэр кытта баран иһэн, өр кэмтэн аалбытыарыыта бэргээн, Москва5а 1926 с. бэс ыйын 6 күнүгэр өлбүтэ. Онно көмүллүбүтэ.

КУЛАКОВСКИЙ АЛЕКСЕЙ ЕЛИСЕЕВИЧ

Родился 4 (16) марта 1877 года в Таттинском районе Якутии. Кулаковский считается одним из основоположников якутской литературы. Первые произведения Кулаковского были написаны в 1897 году на русском языке — «Вправе ли русские гордиться своим именем?» и «Главнейшие достоинства поэзии Пушкина». А в 1900 г. он написал стихотворение «Заклинание Байаная», считающееся первым произведением якутской письменной культуры. Вместе с ученым-лингвистом Семеном Новгородовым он составил якутский алфавит, стал первым якутом – исследователем родного фольклора и языка, историком и этнографом, экономистом и социологом, первым переводчиком Лермонтова и Пушкина. Литературный псевдоним поэта — Өксөкʏлээх Өлɵксɵй приблизительно можно перевести как Орёл Алексей. Өксɵкʏ — «сказочно-шаманская птица с двумя или тремя головами; орёл, хотой; двуглавый орёл». Эта птица в традиционном мировоззрении народа саха имела сакральное значение и была тотемом многих родов. Известно, что Алексей Кулаковский был неутомимым исследователем и путешественником. Поэт провел всю жизнь в странствиях, в поисках народного слова, всегда находился в гуще исторических событий и катаклизмов. В записях о поездках в первой половине 1918 года Кулаковский отметил: «Булун – Верхоянск – Усть-Яна – Булун – на оленях 2 300 верст. Из Булуна в Верхоянск и обратно – на оленях – 1800 верст». Вот как он описывал свои путешествия: «…путнику приходится ездить без компаса, без звездного неба, в непроглядную трехмесячную ночь, во время безостановочной пурги, сваливающей с ног пешехода и мешающей разглядеть оленей на расстоянии одной сажени… Ехать приходится исключительно по цельному снегу, ехать наугад, по тундре…». Всего в своих экспедициях за 1900-1924 гг. он пешком прошел 500 верст, проехал на оленях 17640, на лошадях — 48220, на плотах, лодках и на пароходе – 288700, по железной дороге – 13 100, всего 108 160 верст. Это равноценно двум кругосветным путешествиям. 

Первый слева стоит Алексей Кулаковский. Во время экспедиций он собрал богатейший материал по фольклору, который помог Кулаковскому создать золотой фонд якутского литературного языка. Творчество Алексея Елисеевича вобрало гибкость и красочность фольклорного языка и заложило фундамент письменной литературы народа саха. Алексей Кулаковский очень много и плодотворно работал. К примеру, в период с  31 января 1924 года по 1 марта 1925 года он проделал следующую работу:- Перевел статью Василия Никифорова “О якутской автономии”;
— Просмотрел и исправил пьесу С. Ефремова “Оспа”;
— Написал для детской хрестоматии два рассказа и три песни;
— Разработал правила произношения якутских специфических звуков;
— Написал правила якутского стихосложения;
— Написал статьи о якутском языке;
— Открыл новые правила о склонении изменяемых частей речи якутского языка;
— Переработал сырой материал 1080 якутских пословиц, систематизировал их в алфавитном порядке и перевел на русский язык, переписывал по новогородской транскрипции и написал к ним предисловие;По заданию литературно-переводческой комиссии создал проект литературного государственного языка якутов. В этом списке большие и малые работы, важные и малосущественные перемешаны между собой, но перечень их поражает своим объемом…Первый президент республики Михаил Николаев в свое время сказал, что жизненный подвиг поэта, мыслителя, пророка Алексея Елисеевича Кулаковского явится для будущего поколения путеводной звездой, образцом для подражания, верным помощником в поиске смысла жизни. 

А.Е. Кулаковский в последние годы своей жизни активно участвовал в строительстве новой жизни. Разрабатывал вопросы якутской письменности, участвовал в организации научных учреждений республики, учительствовал, заведовал художественно-литературной секцией Наркомпросздрава ЯАССР, был членом литературно-переводческой комиссии, публиковал свои научные труды и литературные произведения.

В декабре 1925 года выехал делегатом от Якутской АССР на I тюркологический съезд в Баку. (Первый Всесоюзный тюркологический съезд проходил в Баку с 26 февраля по 6 марта 1926 года.) По пути заболел, умер от болезни в Москве 6 июня 1926 года, похоронен в Москве на Даниловском кладбище.

Память

Указом Президента Республики Саха (Якутия) М. Е. Николаева от 3 марта 1992 года учреждена Государственная премия имени А. Е. Кулаковского за выдающуюся подвижническую общественную деятельность по возрождению духовной культуры народов Якутии.

В 2002 году на площади Дружбы народов в Якутске установлен памятник Кулаковскому А.Е.

Имя А. Е. Кулаковского присвоено:

• Жохсогонской общеобразовательной школе Таттинского улуса;
• Центру культуры в Якутске;
• улицам в городах Якутске, Вилюйске.

1.ТВОРЧЕСТВО А.Е. КУЛАКОВСКОГО НА ЯКУТСКОМ ЯЗЫКЕ. А.Е. КУЛАКОВСКАЙ ҮЛЭЛЭРЭ

1.1.Книги

1.Ырыа-хоһоон. – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1946. – 320 с.
Иhинээ5итэ: Байанай алгыhа; Саха дьахталларын мэтириэттэрэ; Булуулуу ункуу; Сууhун туолбут эмээхсин ырыата; Кэччэгэй баай; Абааhы анда5ара; Ерус бэлэхтэрэ; Кырасыабай кыыс; Борохуот аал; Ойуун туулэ; Ей, сурэх икки меккуерэ; Орто олук аргыhа; Чабыр5ах; Төрүү илигиттэн түҥнэри төлкөлөппүт; Итирик бурсуй ырыата; Куорат кыыhа; Эр аhыыта; Былыргылыы алгыс; Арыгы; Куорат кыргыттара; Былыргы саха анда5ара; Тыа дьахтара; Хомус; Сайын кэлиитэ; Билбит-көрбут; О5онньор кэпсээнэ; Көтөр аал; Хаар муус дойду аармыйата:

2.Ырыа-хоһоон / Хомуйан оҥордулар Н.3. Копырин, Г.В. Попов. – Дьокуускай: Кинигэ изд-вота, 1986.— I36 с. (Саха оскуолатын библиотеката). — Иhинээ5итэ: Хомуйан оҥорбут дьонтон; Кэччэгэй баай; Хаар — муус дойду аармыйата; Борокуот аал; Хомус; Бүлүүлүү үҥкүү; өрус бэлэхтэрэ; Саха дьахталларын мэтириэттэрэ; Куорат кыргыттара; Көтөр аал; Кырасыабай кыыс; Итирик бурсуй ырыата; Арыгы; Сайын кэлиитэ; О5онньор кэпсээнэ; Автор хос быhаарыылара; Хос быhаарыылар.

3. Ойуун түүлэ: Поэма. – Дьокуускай: Бичик, 1994. – 64 с.

4.Хоһооннор. Тылбаастар. Өс хоһоонноро. Таабырыннар:орто уонна улахан саастаах оскуола о5олоругар /Хомуйан оҥордо уонна киирии тылын суруйда Л.Р. Кулаковская.-Дьокуускай: Бичик, 2007.-192 с. (Саха суруйааччылара о5олорго)

Кулаковскай, Алексей Елисеевич
Айымньыларын уонна чинчийиилэрин толору таһаарыы = Полное собрание сочинений : тоҕус томнаах / Өксөкүлээх Өлөксөй ; [хомуйан оҥорооччу Л. Р. Кулаковская ; эппиэттиир ред. филол.н.д. П. В. Максимова ; ред. комис.: Е. И. Михайлова, К. К. Кривошапкин, А. А. Бурцев уо.д.а.] ; Саха Респ. Правительствота, Рос. Федерация үөрэхтээһиҥҥэ уонна наукаҕа м-вота, М. К. Аммосов аатынан Саха гос. ун-та. — Новосибирск : Наука, 2009-. — 22 см. Т. 1: Ырыа-хоһоон = Поэтические произведения. — 2009. — 629, [1] c.

5.Ырыа-хоһоон / Хомуйан оҥордо, аан тылын уонна коммент. Суруйда, бэчээккэ бэлэмнээтэ филол. н.к. Л.Р. Кулаковская. – Дьокуускай: Бичик, 2012.— 368 с.

Поэма взята из сборника: Ырыа-хоһоон / Өксөкүлээх Өлөксөй ; [хомуйан оҕордо, аан тылын уонна коммент. суруйда, бэчээккэ бэлэмнээтэ филол. н. к. Л. Р. Кулаковская ; кинигэ ис ойууларын П. В. Попов оҥорбута туһанылынна]. — Дьокуускай : Бичик, 2012. — 367 с. : ил., портр.

Айымньылар. Т.1 Ырыа-хоһоон.-ДьокуускайБичик, 2015

Айымньылар. Т. 2 : Ырыа-хоһоон.-Дьокуускай, Бичик, 2017

1.2.Произведения А.Е. Кулаковского на русском языке

6.

Наступление лета: Стихи и проза: Избр. соч./ Пер. В. Солоухин, С. Поделков; Сост. Г.П. Башарин, С.Д. Шевков. – М.: Современник, 1986. – 382 с.

Содержание: Хомус; Портреты якутских женщин; Певец; Вилюйский танец; Песня старухи, которой исполнилось сто лет; Богатый скупец; Красивая девушка; Большая огнедышащая лодка; Сновидение шамана; Спор между умом и сердцем; Обездоленный еще до рождения; Бахвальство пьяного богача; Оборотень; Деревенская женщина; Плач по умершему мужу; Благословение по старинному; Я знаю; Старинная якутская клятва; Городская девушка; Наступление лета; Армия снежно-ледовой страны; Самолет; Рассказ старика: Стихи и поэмы; Вправе ли русские гордиться своим именем?; Главные достоинства поэзии Пушкина; Сказ о Манчары; Приключения Манчары: Проза.

7.Полное собрание сочинений: в 9 т. Т.1 Ырыа-хоһоон/хомуйан оҥорооччу: Л.Р. Кулаковская.-Новосибирск: Наука, 2009.-631 с.

8.Научные труды / Подгот. к печати: Н.В. Емельянов, П.А. Слепцов. – Якутск: Кн. изд-во, 1979. – 483 с.

*******

10.Сон шамана / Пер., комментарии и исследование Е.С. Сидорова. – Якутск: Бичик, 1994. – 124 с.

11.Якутской интеллигенции / Предисл. П.С. Федоров; Вступ. Ст. В.Н. Иванов, Л.Р. Кулаковская.-Новосибирск: Наука, 2012. – 189 с.. – Якутск, 1992. – 77 с.

2.3.ПРОИЗВЕДЕНИЯ, НАПЕЧАТАННЫЕ В СБОРНИКАХ И ПЕРИОДИЧЕСКИХ ИЗДАНИЯХ. ХОМУУРУННЬУККА УОННА ПЕРИОДИЧЕСКАЙ БЭЧЭЭККЭ ТАХСЫБЫТ АЙЫМНЬЫЛАР

12.Өрүс бэлэхтэрэ; Көтөр аал ; Хаар муус дойду аармыйата: Хоһооннор // Саха поэзиятын агтологията.-Якутскай, 1967.-С.40-56;

13.Ойуун түүлэ //Новгородов С. Во имя просвещения родного народа.-Якутск, 1991.-C.79-92;

14.Аламай маҥан күн; Сүбэ;… Ыраахтан ыйга тиийэ ыраа5ы ырыҥалыы сытаатым…; Төрөөбүт соругум; Ойуун тойуга: ХоҺооннор //Кулаковскай И.-Оонньуулаах Уйбаан Халлаан сырдыыра.-Якутскай, 1995/-C/135-154

15.Cүбэ: Хоһоон // Илин.-1995.-№2.-С.1

16.Хаар муус дойду аармыйата; Сайын кэлиитэ; Көтөр аал; О5онньор кэпсээнэ //Хотугу сулус.-1997.-№3.-С.92-96

17.Оттоку олук алгыһа. Хомус. Ырыаһыт. //Сүүрбэһис үйэ хоһоонньуттара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия.-Бичик, 2000.- С.12-15;

18.Байанай алгыһа //Сүүрбэһис үйэ хоһоонньуттара: Саха поэзиятын антологията: Поэзия.-Бичик, 2000.- С.5-8

19.Билбит көрбүт. Хомус. Хоһооннор // Үтүө аргыстар: Хоһооннор, кэпсээннэр, сэһэннэр /Хомуйан оҥордулар:Г.А. Кирова; Е.М. Мальцева .-Дьокуускай:Бичик, 2003.-С.20—25

2.4.ПРОИЗВЕДЕНИЯ А.Е. КУЛАКОВСКОГО В ШКОЛЬНОЙ ПРОГРАММЕ

20.Кэччэгэй баай; Борохуот аал; Хаар-муус дойду аармыйата; Үрүйэ; Оҕонньор кэпсээнэ; Хоһооннор //Төрөөбүт литературабыт: 7 кылаас хрестоматията.-Якутскай, 1966.-С. 24-44;

21.Итирик бурсуй ырыата; Өрүс бэлэхтэрэ; Көтөр аал; Бүлүүлүү үҥкүү: Хоһооннор //Төрөөбүт литературабыт: 8 кылаас хрестоматията /Оҥордулар С.И. Горохов, П.Е. Ефремов.-Якутскай, 1971.-С.46-73;

22.Кэччэгэй баай; Тыа дьахтара: Хоһооннор //Төрөөбүт литературабыт: 7 кылаас хрестоматия /Н.А. Габышев.-Якутскай, 1972.-С. 26-49;

23.Өрүс бэлэхтэрэ; Сайын кэлиитэ; О5онньор кэпсээнэ: Хоһооннор //Төрөөбүт литературабыт: 8 кылаас хрестоматия / Оҥордулар Г.Р. Кардашевскай.-Якутскай, 1980.-С. 74-100;

24.Cаха бастакы суруйааччыта Алексей Елисеевич Кулаковскай // Филиппова Н. Төрдүс кылааска ааҕыы уруоктара.-Якутскай, 1989.-C.80;

25.Кэччэгэй баай; Куорат кыргыттара //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 7 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2006.-С.135; С.140

26.Оттоку олук алгыһа; Өрүс бэлэхтэрэ. Хоһооннор //Шишигина В.Р. Саха литературата 9 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2006.-С.213-215, С. 216-229;

27.Кырасыабай кыыс//Шишигина В.Р. Саха литературата 9 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2006.-С.299-305;

28.Үрүйэ . Хоһоон//Филиппова Н.И. Төрөөбүт литературабыт:5 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия-Дьокуускай:Бичик, 2006.- С.148-150;

29.Үрэх эстиитэ. Хоһоон //Захарова Л.В. Аа5арбын таптыыбын: 2 кылаас.-Дьокуускай: Бичик, 2009.-С. 95-97

30.Ойуун түүлэ//Поликарпова Е.М. Саха литературата 10 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2009.-С.18-48;

31.Өй сүрэх икки мөккүөрэ//Поликарпова Е.М. Саха литературата 10 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2009.-С.48-55;

32.Байанай алгыһа //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 8 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2010.-С.44-48

33.Үрэх эстиитэ  // //Захарова Л.В. Кустук: Түөрт сыллаах начальнай оскуола 3 –с кылааһыгар ааҕар кинигэ.-Дьокуускай: Бичик, 2013.-С. 174-176

34.Хаар хараарыыта. Көтөр кэлиитэ. Чыычаах ырыата //Захарова Л.В. Саһарҕа: Түөрт сыллаах начальнай оскуола 2 –с кылааһыгар ааҕар кинигэ.-Дьокуускай: Бичик, 2013.-С.93-97;

35.Өрүс бэлэхтэрэ. Поэма;  Хомус //Флегонтова У. М. . Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:7 кылаас. Ч.1.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.93-111; С.112;

36.Билбит көрбүт . Чабырҕах(Быһа тардыы)//Поликарпова, Е.М. Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:5 кылаас. Ч.1.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.86;

37.Үрүйэ . (Вольный перевод элегии Цыганова “Речка» )//Поликарпова, Е.М. Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:5 кылаас. Ч.1.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.86;

38.Сайын кэлиитэ (Быһа тардыы //Гоголева М.Т. Торообут литература:8 кылаас: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ. Ч.1.- Дьокуускай: Бичик, 2016.- С.46-53;

39.Кырасыабай кыыс (Быһа тардыы //Гоголева М.Т. Торообут литература:8 кылаас: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ. Ч.1.- Дьокуускай: Бичик, 2016.- С.41-44

40.Кэччэгэй баай //Поликарпова, Е.М. Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:6 кылаас. Ч.2.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.34-39

41.Өксөкүлээх Өлөксөй псевдонимын туһунан //Флегонтова У. М. . Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:7 кылаас. Ч.1.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.115-116

42.“Кэччэгэй баай” хоһооно //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 7 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2006.-С.139-140

43.«Хаар хараарыыта» //З.П. Егорова Иккис кылааска а55ыы уруоктара, Учууталга көмө пособие-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1987.- С.75;

44. «Кэччэгэй баай» //Колодезников С.К. VI  кылаас “Төрөөбүт литературабыт” учебник-хрестоматиятыгар көмө пособие-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1987.- С.34-38;

45.Алексей Елисеевич Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй  (1877-1926) //Г.Г. Окороков Саха литературата 8-10 кылааска учебник.-Якутск:Кн. Издательство, 1979.-С.54-63  (Оло5о , айар үлэтэ.Кулаковскай айымньыларын ырытыы «Өрүс бэлэхтэрэ”, “Итирик бурсуй ырыата”, “Көтөр аал”)

46.Алексей Елисеевич Кулаковскай- Өксөкүлээх Өлөксөй  (1877-1926) (Айар үлэтэ; «Ойуун түүлэ»/(1910); «Өй-сүрэх мөккүөрэ»  / /Саха литературата: уопсай орто үөрэхтээһин 10 кылааһыгар үөрэнэр киингэ: 10 кылаас / Н.Н. Тобуруокап, П.В. Максимова.-Дьокуускай: Бичик, 2006.-С. 15-25;

47.Башарин Г.П. Кулаковский – основоположник и классик якутской поэзии //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.14-19;

48.Эрчимэн Ойуун түүлүн проблематиката //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.19-21;

49.Е. Алексеев А.Е. Кулаковскай “Өй, Сүрэх икки мөккүөрэ” //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.22-23;

50.Өксөкүлээх Өлөксөй  “Куорат кыргыттара” //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.23-24;

51.Протодьяконов В.Н. Өксөкүлээх Өлөксөй уонна «Ойуун түүлэ» поэма кэм-кэрдии дьүүлүгэр //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.24-27;

52.Дора Васильева Өрүү тыыннаах Өксөкүлээх Өлөксөй //Литература кэрэһиттэрэ: 10-11: хрестоматия /[хомуйан оҥордо У.М. Флегонтова].-Дьокуускай: Бичик, -2006.-С.27-28;

53.А.Е Кулаковскай –Өксөкүлээх Өлөксөй суруйууларыгар норуот фольклоруттан ситимнээх айымньылар //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 8 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2010.-С.48-49;

54.Д. Васильева А.Е. Кулаковскай //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 8 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2010.-С.42-44;

3. ПЕРЕВОДЫ А.Е. КУЛАКОВСКОГО

55. Лермонтов М. Абааhы анда5ара: (Вольный пер. «Клятва Демона» Лермонтова) / Акула // Якут. жизнь. — 1908. — 24 апр. — С. 6; Ырыа — Хоhоон. — Якутскай, 1922. — С. 25-27.

56. Цыганов. Үруйэ: (Вольный пер. элегии Цыганова «Речка») // Кулаковскай А. Ырыалар. Хоhооннор. — Якутскай, 1957. — С. 259-262;

57.Үрүйэ . Хоһоон(Вольный перевод элегии Цыганова “Речка» )//Поликарпова, Е.М. Төрөөбүт литература: уопсай үөрэхтээһин тэрилтэлэригэр үөрэх кинигэтэ:5 кылаас. Ч.1.-Дьокуускай:Бичик, 2016.- С.86;

58.Дождь. Пер. А. Николаева //Веселая радуга детства: для млад. школьн. возраста.-Якуьск:Бтчтк, 2012.-С.22

4.НАУЧНЫЕ ТРУДЫ. А.Е. КУЛАКОВСКАЙ НАУЧНАЙ ҮЛЭЛЭРЭ

4.1.КИНИГЭЛЭР

59.Научные труды / Подгот. к печати: Н.В. Емельянов, П.А. Слепцов. – Якутск: Кн. изд-во, 1979. – 483 с.

60.Якутской интеллигенции: (Письмо 1912 г.). – Якутск: Кн. изд-во, 1992. – 77 с.; То же. / Нац. фонд возрождения «Барҕарыы» при Президенте РС (Я). – Якутск, 1992. – 77 с.
61.Сон шамана / Пер., комментарии и исследование Е.С. Сидорова. – Якутск: Бичик, 1994. – 124 с. 13.  Содерж.: «Сон шамана» — памятник общественной мысли в Якутии; Критика империализма и войны; О рабочем движении в России. Проблемы народонаселения; Дореволюционная Якутия в творчестве А.Е.Кулаковского. Исторические судьбы Якутии; Сон шамана; Комментарии; К читателям.

62.Бурцев А.А., Максимова П.В. А. Кулаковский как поэт мыслитель // Бурцев А., Максимова П. На крылатом коне: (Якутская поэзия от А. Кулаковского до С. Тарасова) / Акад. наук РС(Я). — Якутск, 1995. — С. 9-23;

63. Якутской интеллигенции / Предисл. П.С. Федоров; Вступ. Ст. В.Н. Иванов, Л.Р. Кулаковская.-Новосибирск: Наука, 2012. – 189 с.. – Якутск, 1992. – 77 с.

64.Саха интеллигенциятыгар /Өксөкүлээх Өлөксөй.-Дьокуускай: ООО «Цикл».- 2014.-88 с.

4.2.ЫСТАТЫЙАЛАР

65.Саха интеллигенциятыгар / Д.Кириллин тылб. // Чолбон. — 1995. — N 6. — С. 29-69.
Новгородов С. Во имя просвещения родного народа. — Якутск, 1991. — С. 178-182 (

За переход на рус. графику против латинизированной транскрипции Новгородова);

66.Сверхъестественные существа //Илин.-1991.-№1.-С.30-32

67.«… Если некоторые из Вас и солидарны со мной…»: (Письмо к якутской интеллигенции) //Илин.-1993.-1994.-С.1-21

5. ЛИТЕРАТУРА О  ЖИЗНИ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ А.Е. КУЛАКОВСКОГО. А.Е. КУЛАКОВСКАЙ ОЛОҔО, АЙАР ҮЛЭТЭ

5.1.Книги. Кинигэлэр

1949

68.Павлов Н. Кулаковский Алексей Елисеевич (Ексекулээх Елексей) // Якутская художественная литература: Библиогр. справочник. — Якутск, 1949. — 4-2 — С. 82-101;

1967

69.Суорун Омоллоон. А.Е. Кулаковскай туhунан // Суорун Омоллоон. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1967. — Т. 2. — С. 415-423;

70.Боескоров Г. Творчество Н.Д. Неустроева. — Якутск: Кн. изд-во, 1967. — 168 с. (О Кулаковском: С. 3-37.);

1968

71.Эрчимэн. Кулаковскай » Ырыалара-хоhоонноро « // Эрчимэн. Аhа5ас санаалар. — Якутскай, 1968. — С. 45-52;

72. Эрчимэн Кулаковскай “Ырыалара=хоьоонноро” //Эрчимэн Аьа5ас санаалар.-Якутскай, 1968.-С.45-52;

1969

1. А. Аччыгыйа (Мординов Н.Е.) А.Е. Кулаковскай:Ахтыы.-Якутскай, 1969.-№6.-С.81-97;

1970

72.Зарождение якутской письменной литературы. А.Е. Кулаковский (1877-1926) // Очерки истории якутской литературы.-М.,1970.-С.41-61;

1973

73.Кулаковский Алексей Елисеевич // Писатели Восточной Сибири: Биобиблиогр. указатель. — Иркутск, 1973. — С. 136-137.

1974

74.Эргис Г. Собиратели и исследователи якутского фольклора в 1920-1930-х годах: А.Е. Кулаковский //Эргис Г. Очерки по якутскому фольклору.-М., 1974.-С.62-65;

1975

75. . Аччыгыйа (Мординов Н.Е.) Киһи уонна айымньы.-Якутскай, 1975.-№6.-С.62-87

75.Ойуунускай П.А. Бырастыы!!!. //Ойуунускай П.А. Айымньылар. 7-с том.-Якутскай, 1975.-С.112-113;

76.Ойуунускай П.А. О теории якутского стихосложения  //Ойуунускай П.А. Айымньылар. 7-с том.-Якутскай, 1975.-С.121-122;

1978

77.А.Е. Кулаковский // Писатели Восточной Сибири: Биобиблиогр. указатель. — Якутск, 1978. — Вып. 2. — С. 213; 221; 252; 260; 268; 271-272; 290-292; 318-319; 353;

1979

78.Окороков Г.Г. От певца-актера – к поэту //Окороков Г.Г. Традиции и поиск.-Якутск,1979.- C.63-70;

• Васильева Д. А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй// Васильева Д. Саха суруйааччылара-о5олорго.-Якутскай, 1980.-С.5-11.
• Пухов И. Заметки о поэзии А.Е. Кулаковского //Пухов И. От фольклора к литературе.-Якутск, 1980.-С.52-61.;

`1981

79.Захарова А. Якутская детская литература: (1923-1980 г. г.): Библиогр. пособие. — Якутск, 1981. — С. 152.;

80.Егоров А., Протодьяконов В., Павлова В Писатели Якутии.-Якутск: Кн. Изд-во, 1981.-С.3-7;

1982

81.Габышев Н. Өксөкүлээх Елексей (Алексей Елисеевич Кулаковскай) // Габышев Н. Үтүө аргыстар. — Якутскай, 1982. — С. 6-26;

1984

82.Заболоцкай Н. Айан аргыстаах, суол до5ордоох // Заболоцкай Н. Кун да уhун. — Якутскай, 1968. — С. 414-455; Үйэ аҥарыгар: Ыстатыйалар, ахтыылар. — Якутскай, 1984. — С. 136-137;

83.Канаев Н. Когда была написана поэма «Сновидения шамана?» // Канаев Н. Зарождение и становление литературной критики в Якутии (1925-1940 г. г.). — Якутск, 1984. — С. 48-51;

1985

84.Неустроев Н. О якутской поэзии // Неустроев Н. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1985. — С. 176-178;

1989

85А. Аччыгыйа А.Е. Кулаковскай //Амма Аччыгыйа Дьон ортотугар: Хоһооннор, сэһэн, кэпсээннэр, ахтыылар.-Якутскай, 1989.-С.91-115; А. Аччыгыйа Сэһэннэр, кэпсээннэр, ахтыылар.-Якутскай, 1986.-С.415-440;

1990

85.Кулаковскай Р. А5ам оло5о: Ахтыы-сэhэн / К.Р.Попов уруhуйа. — Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1990. — 288 с.;

1992

86.Николаев М.Е. А.Е. Кулаковскай «Интеллигенция5а сурук» диэн үлэтэ кинигэнэн тахсыытын презентациялааhынна 1992 с. Кулун тутар 4 күнүгэр этии // Николаев М. Путь к суверенитету: Избр. речи и статьи. — Якутск: Якутполиграфиздат. — 1992. — С. 146-149;

1993

1. Ойуунускай П.А. Якутский язык и пути его развития //Ойуунускай П. Талыллыбыт айымньылар.-Якутскай, 1993.-Т.3.-480 с.;

1994

87.Протодьяконов В. Өксөкүлээх Өлөксөй уонна «Ойуун түүлэ» поэма кэм-кэрдии дьүүлүгэр // Өксөкүлээх Өлөксөй. Ойуун түүлэ. — Якутскай, 1994. — С. 44-63.

88.А.Е. Кулаковскай үлэлэрэ, этиилэрэ. Саха омук дьылҕатын туһунан //Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталга, студеҥҥа көмө пособие.-Дьокуускай: Бичик нац. Кинигэ кыһата, 1994.-C. 3-9;

89.А.Е. Кулаковскай уонна кини айымньыларын туһунан //Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталга, студеҥҥа көмө пособие.-Дьокуускай: Бичик нац. Кинигэ кыһата, 1994.-C. -9-33;

90.Попов Г.В. Алексей Елисеевич Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй //Попов Г.В.  Хантан хааннаахпытый?.-Дьокуускай, 1994.-37-46;

1995

Неустроев Н. Теруебут сирбэр, тапталлаах дьоммор… — Якутскай, 1995. — С. 287-289;

  Алексей Елисеевич Кулаковский :Биобиблиогр. Указ.-Якутск: Сахаполиграфиздат, 1997.-95 с.;

1. Данилов Софр. Кэриэстэбиллээх алаастарга; Кырдьык уонна карьера; А.Е. Кулаковскай буора көмүллүүтүгэр; Кэскиллээх кэриэс, махтал буолуохтун //Данилов Софр. Санаам туймууллара.-Якутскай, 1995.-С.9-14;169-174; 291-292; 294-300;
2. Кулаковскай И. Оонньуулаах Уйбаан. Халлаан сырдыыра /Хомуйан оҥордо Л.Р. Кулаковская.-Якутскай:Бичик, 1995.-С.173

2000

91.Алексей Елисеевич Кулаковскай //Писатели земли олонхо: Биоблиографический справочник /Сост.: Д.В. Кириллин, В.Н. Павлова, С.Д. Шевков.-Якутскай:Бичик, 2000.- С.18-21;

2001

92.Пестерев В. И. История Якутии в лицах. — Якутск: Бичик, 2001.- С. 174-177;

2002

93.Путь Ексекюляха: Биогр. Фотоальбом /Респ. Органиц. Ком. По подгот. И проведению 125-летнего юбилея А.Е. Кулаковского.-Якутск: Октаэдр, 2002.-104 с.;

94.М.Е. Николаев Алексей Елисеевич Кулаковский-мыслитель и патриот народа саха (философия, духовность, государственная деятельность..-Якутск:Библиотека Президента РС(Я), 2002.-51 с.;

95.Өлбөп-сүппэт үйэлээх Өксөкүлээх: улус үөрэнээччилэрин үлэлэрэ.-Дбокуускай, 2002.-78 c.;

2006

96.А.Е. Кулаковкай-Өксөкүлээх Өлөксөй (1877-1926) //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 7 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2006.-С.132;

2007

97.Зарождение А. Кулаковского в констекте мировой литературы // А.А. Бурцев Якутская классическая литература и современность.-Якутк:Бичик, 2007.-С.13-68;

2008

98.Кулаковская Л.Р. Научная биография А.Е. Кулаковского: личность поэта и его время /Л.Р. Кулаковская.-Новосибирск: Наука, 2008.-296 с.

2010

99.А.Е. Кулаковкай-Өксөкүлээх Өлөксөй (1877-1926) //Колодезников С.К. Төрөөбүт литературабыт 8 кылааска үөрэнэр учебник-хрестоматия.-Дьокуускай:Бичик, 2010.-С.42-44;

2011

100.Коняев Н.М. Алексей Кулаковский / Николай Коняев.-М.: Молодая гвардия, 2011.-335 [1] с . –(Жизнь замечательных людей: сер. Биогр)

2012

101.А.Е. Кулаковский //Якутия-2012. Календарь знаменательных и памятных дат.-Якутск, 2012.-С.86-80;

5.2.В ПЕРИОДИЧЕСКИХ ИЗДАНИЯХ

1963

102.Заболоцкай Н.М. Айан аргыстаах, суол до5ордоох //Хотугу сулус.-1963.-№3.-С.124-146;

103.Иванов М.С. Өксөкүлээх Өлөксөй Бүлүүтээҕи сыллара //Хотугу сулус.-1963.-№4.-С.107-109;

104.Cыромятников Г.С. А.Е. Кулаковскай оло5ун уонна айымньытын туһунан //Хотугу сулус.-1963.-№5.-С.107-116;

1965

105.Васильев Г. А.Е. Кулаковский и аллитерационная система в якутской поэзии // Васильев Г. Якутское стихосложение – Якутск, 1965. – С. 57-73;

1967

106.А.Е. Кулаковскай төрүүбүтэ 90 cылын туолуутугар: Суруктар, ахтыылар //Хотугу сулус.-1967.-№2.-С.107-117;

1968

107.Боескоров Г. Сыралаах үлэ, сырдык дьулуур түмүгэ //Хотугу сулус.-1968.-№1.-С138-141;

1969

108.Амма Аччыгыйа А.Е. Кулаковскай: Ахтыылар //Хотугу сулус.-1969.-№6.-С.81-97;

109.Эрчимэн «Ойуун түүлүн» проблематиката //Хотугу сулус.-1969.-№10.-С.122;

1972

110.Спиридонов И. Саха поэзиятыгар социалистическай реализм теруттэниитэ // Хотугу сулус. – 1972. – N 8. – С. 92-102; N 12. – С. 103-110;

1974

111.Николаев А. Кулаковскай айымньыларын хайдах чочуйарай? //Хотугу сулус.-1974.-№1.-С.95-97;

112.Кулаковская Р. Кэрэ-бэлиэ суолу хаалларан //Хотугу сулус.-1974.-№8.-С.67-76;

1977

113.Сыромятников Г.С., Федоров В.И. А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй //Хотугу сулус.-1977.-№3.-С.84-91;

1984

114.Башарин Г. П. П. А. Ойуунускай А. Е. Кулаковскайга сыhыана // Хотугу сулус. — 1984. — № 3. — С. 98—106;

115.Cидоров Е.  А.Е. Кулаковскай поэзиятыгар киһи обраһа //Хотугу сулус.-1984.-№6.-С.97;

1986

116.Кардашевскай Г. А.И. Софронов уонна А.Е. Кулаковскай //Хотугу сулус.-1986.-№11.-С.88-90;

1987

117.Заболоцкай Н.М. Кулаковскай сэргэлэрэ //Хотугу сулус.-1987.-№3.-С.82-84;

1988

118.А.Е. Кулаковскай туһунан //Хотугу сулус.-1988.-№3.-С. 97-107;

119. Кулаковскай Р. А5ам оло5о: Ахтыы-сэhэн //  Хотугу сулус. — 1988. — N 9. — С. 3-5; N 10. — С. 3-58;

1989

120.Мординов А. Икки тылланыы — олох модьуйуута // Хотугу сулус. — 1989. — N 5. — С. 78-82;

121.А.Е. Кулаковскай туһунан этиилэртэн //Хотугу сулус.-1989.-№6.-С.95-99;

122.Данилов Софрон  Санаан көрдөххө… (Сана кинигэттэн лоскуйдар) // Хотугу сулус. — 1989. — N 7. — С. 4;

123.Семенов Ю. А.Е. Кулаковскай аатын уйэтитии… // Хотугу сулус. — 1989. — N 7. — С. 99;

124.Винокуров К. Кырдьыгы этэллэр эбит // Хотугу сулус. — 1989. — N 11. — С. 52-53. (А.Кулаковскай төрөөбүт тылыгар сыhыана ахтыллар.);

1990

125.Петров Н. Экология уонна олох үгэhэ // Хотугу сулус. — 1990. — N 2. — С. 99-101. Ойуун түүлэ» поэма ахтыллар;

126.Макаров Д.С. А.Е. Кулаковскай ханна, хайдах сылдьыбытай? //Чолбон.-1990.-№4.-С.69-75;

127.Алексеев Е.Е. До5орум кэриэс ыстатыйатын туhунан // Чолбон. — 1990. — N 6. — С. 99-100;

128.Попов Г. В. Өксөкүлээх Өлөксөй төрдө-ууhа // Чолбон. — 1990. — № 7. — С. 100—104;

129.Протодьяконов В. Олох далааныгар // Чолбон. — 1990. — N 7. — С. 55-62;

130.Мординов А.Е. Кулаковскай туһунан а5ыйах тыл //Чолбон.-1990.-№7.-С.101-104;

131.Аввакумов П. Аан дойду алдьархайа уонна «Ойуун түүлэ» //Чолбон.-1990.-№9.-С.86-96;

1991

132.Павлов Д. Н. Өксөкүлээх Өлөксөй өлбөөдүйбэт мөссүөнүн арыйар кинигэ: [Р. Кулаковскай «Аҕам олоҕо» диэн ахтыы-сэhэнигэр буолбут ааҕааччылар конференцияларын матырыйааллара]  // Чолбон. — 1991. — № 8. — С. 122—141;

1992

133.Аввакумов П. А.Е. Кулаковскайга үөрэммитэ // Чолбон. — 1992. — N 3. — С. 142;

134.Петров В.С. Икки сурук // Чолбон. — 1992. — N 3. — С. 138-141;

135.Корякин К., Иванов В., Тарасов С. Сахалар кэриэстииллэр // Чолбон. — 1992. — N 10. — С. 3-8.;

136. Эрчимэн. Өксөкүлээх өрүү тыыннаах // Чолбон. — 1992. — N 12. — С. 110-136;

1993

137. Николаев А. Перечитывая «Письмо… Кулаковского» // Илин. — 1993-94. — С. 71-72;

138.Кулаковский А «… Если некоторые из вас и солидарны со мной…»: (письмо к якут. Интеллигенции ) //Илин.-1993-1994.-С.1-21 (Прил.);

139.Николаев А Перечитывая «Письмо… Кулаковского» //Илин.-1993.-1994.-С.71;

1994

140.Пестряков Н. — Дьукээбил. Өксөкүлээх уола Реас Алексеевич Бороҕоҥҥо // Чолбон. — 1994. — N 4. — С. 196-201;

141.Сыромятникова Е. «Сүүс үйэ тухары сүппэт бэлэх…»: [«Кырасыабай кыыс» диэн хоhоонун туhунан] // Чолбон. — 1994. — N 8. — С. 73-76;

142.Данилов Софрон  А.Е. Кулаковскай буора көмүллүүтүгэр // Чолбон. — 1994. — N 9. — С.164;

144.Эрчимэн. Өксөкүлээҕи өрө тутан: Ахтыы // Чолбон. — 1994. — N 10. — С. 176-192;

1995

145.Кулаковскайдар дойдуларыгар // Илин. — 1995. — N 2. — С. 1;

146.Далан. Барыман даа, кубалар! // Чолбон. — 1995. — N 4. — С. 150-163 (Софр. П. Данилов А.Е. Кулаковскайга сыhыана);

147.Солоухин В. Кэм-кэрдии сал5аныыта / И. Федосеев тылб. // Чолбон. — 1995. — N 6. — С. 9-28;

148.Бурцев А. Новые горизонты якутской литературы // Чолбон. — 1995. — N 6. — С. 3-8;

149.Багдарыын Сулбэ. М.П. Слепцов-Отоороп // Чолбон. — 1995. — N 7. — С. 134-147;  (А.Е. Кулаковскай повстанчество5а кыттыспата5ын кэрэhэлиир);

150.Никифоров Е. Үйэтитэр үгэс баар // Чолбон. — 1995. — N 9. — С. 162-167;

151.Солоухин В. Дьокуускайга сурук // Чолбон. — 1995. — N 10. — С. 19-21;

1997

152.Гурьев К. Өксөкүлээх уонна Өймөкөөн // Илин. – 1997. – № 1. – С. 32-35.

153.А. Иннокентьев  «Сновидение шамана» и менталитет народа саха // Илин. – 1997. – № 3-4. – С. 10-14;

154.Охлопков С.Г. Өксөкүлээх удьуордара: Өксөкүлээх уонна Башарин тустарынан аан маҥнайгы истиим // Чолбон. – 1997. – № 3. – С. 12-28.

155.Дарбасов В. Өксөкүлээх өтө көрбүт // Чолбон. – 1997. – № 3. – С. 8-12.
«Саха интеллигенциятыгар» диэн сурук туһунан

156.Васильева Д. Өрүү тыыннаах Өксөкүлээх Өлөксөй // Чолбон. – 1997. – № 3. – С. 3-8;

157.Охлопков С.Г. Өксөкүлээх удьуордара: Өксөкүлээх уонна Башарин тустарынан аан маҥнайгы истиим // Чолбон. – 1997. – № 3. – С. 12-28;

158.Дарбасов В. Өксөкүлээх өтө көрбүт // Чолбон. – 1997. – № 3. – С. 8-12.
«Саха интеллигенциятыгар» диэн сурук туһунан;

159.Андросов Е. Өксөкүлээх Өлөксөй төрдө ууһа, аймахтара // Чолбон. – 1997. – № 9. – С.81-82;

160.Попов С. – Сиэдэрэй Сэмэн. Өксөкүлээх Өлөксөй өҥөтө улахан (Боотурускай улууһун I Хайахсыт нэһилиэгин сайдыытыгар) // Чолбон. – 1997. – № 12. – С. 67-69;

1998

161.Алексеев Е. Кулаковский и мы // Илин. – 1998. – № 2-3. – С. 60;

162.И. Томский Алексей Елисеевич Кулаковский-первый якутский экономист// Илин. – 1998. – № 2-3. – С. 61-64;

163.Максимова П. Поэзия Кулаковского: Жанровые особенности // Илин. – 1998. – № 2-3. – С.65-67;

164.Томский И. Алексей Елисеевич Кулаковский – первый якутский экономист // Илин. – 1998.–№2-3.–С.61-64;

165.Герасимов Г.М. Өксөкүлээх Өлөксөй уонна Барашков // Чолбон. 1998. – № 6. – С. 73-74;
                                                                           2000

166. И. Томский «Учредим справедливый век…» (Социальные мотивы в художественных произведениях А.Е. Кулаковского //Илин.-2001.-№1.-С.41-43;

2002

167.Герасимов Г.М. Меценат С.П. Барашков в свете писмьа А.Е. Кулаковского «Якутской интеллигенции»; Бочкарева , Г.В. Научные труды и творческое наследие Алексея кулаковского //Народное образование Якутии.-2002.-№2.-С. 16-19; 20-24;

168.И. Винокуров, Н. Винокурова Өксөкүлээх-Өлөксөй- алгысчыт // Чолбон. – 2002. – № 1. – С. 65-73;

2012

169.А.Е. Кулаковский //Якутия-2012. Календарь знаменательных и памятных дат.-Якутск, 2012.-С.86-80

6. А.Е. КУЛАКОВСКАЙГА АНАММЫТ ХОҺООННОР
Стихи, посвященные А.Е. Кулаковскому

170.Данилов С. Өксөкүлээх туhунан баллада: Хоhоон // Данилов С. Айаным аргыстара. — Якутскай, 1975. — С. 175-176.

171.А. Софронов  Өлөксөй өлбүтүгэр. Хоһоон //Саха суруйааччылара (санаалар, этиилэр). Учууталга, студеҥҥа көмө пособие.-Дьокуускай:Бичик нац. Кинигэ кыһата, 1994.-С11-12

172.Данилов Софр. Буоллун!: Хоhоон // Данилов Софр. Санаам туймуулара. — Якутскай, 1995. — С. 292-294; Чолбон. — 1994. — N 9. — С. 164-165.

173.Кулаковскай Р. [Сыыкыра а5атын ууhуттан тардыылаах]: Алгыс / Алгысчыт А.К. Архипов толоруутугар // Чолбон. — 1995. — N 10. — С. 150-153.

174.Ойуунускай П. Таатта о5ото Дьаралыктыйа Былатыан: Хоhоон // Ойуунускай П. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1992. — Т 1. — С. 13. (Хоhоонно ахтыллар Кулукуоскай суруксут — саха литературатын төрүттээбит А.Е. Кулаковскай);

175.Софронов А. Билинни биллиилээх…; Отуу уота, Өлөксөй өлбүтүгэр; Төрөөбүт дойдубар: (А.Е. Кулаковскай өлбүтүгэр): Хоhооннор // Софронов А. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1965. — Т 2. — С. 291; 292-296; 291; 289-291.

7.ЛАУРЕАТЫ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПРЕМИИ РЕСПУБЛИКИ САХА (ЯКУТИЯ) А.Е. Кулаковскай аатынан Саха Республикатын  Государственнай бириэмийэтин лауреаттара.

Указом Президента Республики Саха (Якутия) М. Е. Николаева от 3 марта 1992 года учреждена Государственная премия имени А. Е. Кулаковского за выдающуюся подвижническую общественную деятельность по возрождению духовной культуры народов Якутии

А.Е. Кулаковскай — Өксөкүлээх аатынан Саха Республикатын Государственнай бириэмийэтин аныыр комиссияттан / Саха сирэ. — 1994. — Алтынньы 27 к. — С. 4.

О госпремии имени Кулаковского // Якутия. — 1992. — 6 авг. — С. 1.

* * *

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Алексееву Е.Е.: Указ Президента РС(Я). 7 марта 1995 г. // Респ. Саха. — 1995. — 8 марта. — С. 1.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Алексееву М.А.: Указ Президента РС(Я). 29 апр. 1992 г. // Якутия. — 1992. — 1 мая. — С. 1.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Башарину Г.П. 21 марта 1992: Указ Президента РС(Я) // Якутия. — 1992. — 25 марта. — С. 1.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Сивцеву Д.К. — Суорун Омоллону: Указ Президента РС(Я). 7 марта 1995 г. //Респ. Саха. — 1995. — 8 марта. — С. 1.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Солоухину В.А., Кочеткову В.И.: Указ Президента Республика Саха(Якутия). 15 июня 1995 // Респ. Саха. — 1995. — 17 июня. — С. 1.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Турсункулову К.К.: Указ Президента РС(Я) 11 марта 1994 г. // Сб. Указов и распоряжений Президента РС(Я). — Якутск, 1994. — Вып. 13.(Март). — С. 13.

О присуждении Государственной премии Республики Саха (Якутия) им. А.Е. Кулаковского Яковлеву А.Н.: Указ Президента РС(Я) 20 мая 1994 г. // Сб. Указов и Распоряжений Президента Республики Саха(Якутия). — Якутск, 1994 г. — Вып. 15. (май). — С. 11.

8.УВЕКОВЕЧЕНИЕ ПАМЯТИ А.Е. КУЛАКОВСКОГО

         

Указом Президента Республики Саха (Якутия) М. Е. Николаева от 3 марта 1992 года учреждена Государственная премия имени А. Е. Кулаковского за выдающуюся подвижническую общественную деятельность по возрождению духовной культуры народов Якутии.

Памятники А.Е. Кулаковскому

         В 2002 году на площади Дружбы народов в Якутске установлен памятник Кулаковскому.

Скульптурная фигура в полный рост в положении сидя, на древе, из бронзы. Постамент – из железобетона, облицован мрамором.

Общая высота 3 м. Скульптор Афанасий Романов. Памятник посвящен человеку, который является не только основоположником якутской литературы, но и просветителем, философом-гуманистом, а также первым исследователем истории и культуры Якутии. Нельзя не сказать и о том, что он – автор концептуальных классических открытий по языкознанию, фольклористике, а также литературоведению. Этот монумент занесли в список памятников истории и культуры края. Местными властями было принято решение о том, что он будет охраняться государством.

Имя А. Е. Кулаковского присвоено: — Жохсогонской общеобразовательной школе Таттинского улуса; — Центру культуры в Якутске; — улицам в городах Якутске,Вилюйске.

ПРИЛОЖЕНИЕ

1.ВЫСТАВКА ААТА

«Айар тыл а5ата»

«Өлбөт сүппэт үйэлээх Өксөкүлээх Өлөксөй»

2.ЦИТАТАЛАР

Алексей Елисеевич Кулаковскай…Саха литературатын саҕалаабыт киһи…Кини историческай өҥөтө уонна суолтата уһулуччу улахан. Ол туһугар киниэхэ биһиги ытыктабылбыт уонна махталбыт муҥура суох буолуох тустаах… 

Амма Аччыгыйа

Саха норуотун суругунан айар тылын уотун аан маҥнай оттубут, уус-уран тыл имэҥнээх илбиһин төлөнүн күүдэпчилэтэ күөртээбит Алексей Елисеевич Кулаковскай – Өксөкүлээх Өлөксөй буолар… Алексей Кулаковскай ийэ дойдутугар, төрөөбүт норуотугар бүтүн олоҕун биэрэн туран айбыт поэзиятын, научнай-чинчийэр үлэтин географията оччотооҕу кэм кыаҕар холобура суох киэҥ уонна баһархай далааһыннаах. Алексей Кулаковскай нуучча литературатын дьоһуннаах айымньыларын этигэр-хааныгар, өйүгэр-санаатыгар, сүрэҕэр-быарыгар иҥэриммит сүгүрүйээччи, ытыктааччы, нуучча уонна саха норуоттарын историческай сибээстэрин итиэннэ үтүө үгэстээх тулхадыйбат доҕордоһууларын төлөннөөх пропагандиһа этэ… 

Василий Протодьяконов – Кулантай

Суруйааччы норуокка оруолун Кулаковскайдыы толоруохха наада. Норуот олоҕунан олорон, норуот наадатын толкуйдаан, норуот өйдүүр, ылынар тылынан саҥаран, суруйааччы буолар сыччах соҕотох суоллаах. Ол суолу Өксөкүлээх оҕонньор биһиэхэ аспыта, кэрбэҥ анньыбыта… 

Петр Тобуруокап

Өксөкүлээх Өлөксөй … Кини мин айар үлэбэр сабыдыала диэн баар буоллаҕына – ол төрөөбүт төрүт норуотум уус тылын умсугуйа таптыырга уруттаан уһуйбута буолар.

Леонид Попов

Өксөкүлээх Өлөксөй – аан маҥнайгы бүтүн Саха сирин үрдүнэн биллибит саха ырыаһыта-хоһоонньута, айар тыл аҕата…Кэнники кэлэр дьылларга саха үөрэҕин, саха тылын үөрэтэр дьоннор Өксөкүлээх Өлөксөй үйэтэ оннук этэ диэн, туспа бэлиэтээн ааһыахтара. Сурукка суруллубут тыл үгэһэ, тыл хоһооно, айар санаа илбиһэ Саха сиригэр Өксөкүлээх үйэтиттэн ыла үөскээбитэ диэн бары этиэхтэрэ. 

Б. Ойуунускай

…Алексей Елисеевич төрөөбүт норуотун тылынан киэҥ социальнай уонна философскай ис хоһоонноох айымньылара олохтоох саха эрэ норуотугар сыһыаннаах буолбатаҕа. Ити эвенкилэргэ, эвеннэргэ, юкагирдарга уонна чукчаларга барыларыгар сыһыаннаах этэ… 

Платон Ламутскай

…А.Е. Кулаковскай – хайа да киһи туохтан да бастатан Ийэ дойдутун, бар-дьонун, норуотун иннигэр бэйэтин олоҕун олорчутун аныах тустаах диэн, тус бэйэтин, кылгас гынан баран, улахан олоҕунан толору бэриниилээхтик холобурдаан, биһиэхэ ытык кэриэһин хаалларбыта… 

Суорун Омоллоон

Өксөкүлээх Өлөксөй – саха маҥнайгы национальнай поэта, сүдү ырыаһыта… 

Күннүк Уурастыырап

«Өлбөт сүппэт уус-уран айымньылары суруйбут биһиги бастыҥ суруйааччыларбытын олохторун билэрбит наадалаах. Кинилэр биһиги олохпут үтүө аргыстара, күндү дьоммут буолаллар”.

Н. Габышев

“Философ, общественнай деятель, омугун, норуотун, уобалаһын олоҕо тупсарыгар элбэхтик сүүрбүт-көппүт киһи буолан, Өксөкүлээх Өлөксөйү саха уус-уран тылын сайдыытын сүрүн принциптэрин олохтообут, саха омук бүттүүн литературатыгар биллэр кэрсиги түстээбит «айар тыл а5атынан» (П. Ойуунускай сыанабыла), т6р8ттээччинэн аа5ар толору кыахтаахпыт”

Н.Н. Тобуруокап

Алексей Елисеевич Кулаковский-великий якутский народный поэт. Он народен не только потому, что… вся его поэзия пронизана, освещена и согрета глубокой сыновней любовью к родным якутам: он народен (и глубоко народен) потому, что после прочтения его поэм у читателя, мало, допустим, знакомого или вовсе незнакомого с характером якутского народа, возникает и складывается яркое и цельное представление… о душе якутского народа, о самом народе как части человечества…

В. Солоухин

“Сурукка суруллубут тыл үгэһэ, тыл хоһооно, айар санаа илбиһэ Саха сиригэр Өксөкүлээх үйэтиттэн ыла үөскээбитэ диэн бары этиэхтэрэ”.

П.А. Ойуунускай

  А.Е Кулаковский  обладал бессценным философским даром, Он не ставил перед собой цели создать законченную перед собой цели создать законченную философскую систему, он, подобно мифологическому орлу Эрили, мог “взметнуться ввысь, в великую неба ширь… вечных небес достичь” и с предельных высот Млечного Пути “мир оглядеть, Вселенную всю и весь круг земной, взлелеявший род людской”

М.Е. Николаев, первый президент РС(Я)

 Өксөкүлээх Өлөксөй баараҕай нэһилиэстибэтэ норуокка киэҥник тиэрдиллиэҕэ, ону үөрэтэр-чинчийэр үлэ өссө кэҥиэҕэ. Оччоҕуна, кини норуотугар үтүөтэ-өҥөтө үрдээн көстүөх, өссө дириҥээн арыллыах этэ.

                                                                                                             М.Е. Николаев, Саха Республикатын Президенэ.

   «Саха сиригэр ким билбэтий, ким истибэтий Өксөкүлээх Өлөксөйү!!! Өксөкүлээх Өлөксөй – аан маҥнайгы бүтүн Саха сирин үрдүнэн биллибит саха ырыаһыта-хоһоонньута, айар тыл аҕата Өксөкүлээх Өлөксөй хоһоонньут эрэ буолбатах, кини саха былыргы олоҕун чинчиһитэ? »

                                                                                                      П.А. Ойуунускай

«Алексей Елисеевич Кулаковскай курдук улуу киһини – гениальнай поэты, улахан ученайы үөскэппит норуот өлүөн-өһүөн сатаммат, өссө өрөгөйдөөн үүнэр- сайдар, балысханнык барҕарар, дьоллоох-соргулаах эрэ дьылҕалаах буолуон сөп».

С. П. Данилов

«Өксөкүлээх Өлөксөй — аан маҥнайгы Саха сирин үрдүнэн биллибит саха ырыаһыта-хоһоонньута, айар тыл аҕата. Өксөкүлээх Өлөксөй хоһоонньут эрэ буолбатах, кини ‘саха былыргы олоҕун чинчиһитэ».

П.А. Ойуунускай

Үрдүк көтөҕүүлээх өйдөөх

Өксөкүлээх Өлөксөй

Өтө көрүүлэрин өргөстөрүн

Үгүс көлүөнэ сахалар

Өйдүү, үөрэтэ сатыыбыт,

Өлбөт быабытынан ааҕабыт,

Үйэ-сааска махтанабыт,

Үмүөрэ, муста айхаллыыбыт.

                                                                                                        Петр Тобуруокап

А.Е. Кулаковскай – бэйиэт, буолан баран – улуу бэйиэт! САхаларга эрэ буолбатах, уопсайынан улуу.

Владимир Солоухин

3. ВИКТОРИНА

1. Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүт дойдутун урукку уонна билиҥҥи аатын ааттаа.(Боотурускай улууһун IV Дьохсо5он нэ7илиэгэ, били44инэн Таатта улууһа).
2. Кулаковскай диэн араспаанньа кимтэн саҕаламмытый? (Аҕа уустарыгар былыр кулун сонноох Куладьыак диэн киһини аҕабыыт сүрэхтээн Кулаковскай диэбит.Куладьыак оҕонньор Баһылай диэн уолуттан Өлөксөй аҕата Дьэлиһиэй төрөөбүт).
3. О5о эрдэ5инээ5итэ таптал аата. (эһэтэ Куонааскы Ньукулай сиэнин таптаан “Төттөй» диэн хос аат биэрбит).
4. Дьоно оскуолаҕа ханна биэрэн үөрэппиттэрэ (Чурапчы 4 группалаах оакуолатыгар үөрэммитэ).
5. Оскуола кэнниттэн ханнык училищеларга үөрэммитэй? (1 сыл духовнай училище5а, онтон реальнай училище5а үөрэммитэ).
6. Хас саастааҕыттан норуот фольклорун хомуйууннан дьарыктаммытай? (13 саастаа5ыттан).
7. Нуучча улуу суруйааччыта А.С. Пушкин айар үлэтигэр сыһыаннаах туох үлэлээҕий? Хаһан суруйбутай? (Реальнай училище5аүөрэнэ сылдьан суруйбут “Главнейшие достоинства поэзии Пушкина”диэн реферата эдэр, о5о киһи олох, литература туһунан дириҥник толкуйдуур дьоҕурдааҕын туоһулаабыта ).
8. Өксөкүлээх Өлөксөй ылына сылдьыбыт псевдонима («Акула»)
9. Өксөкүлээх Өлөксөй саха литературатын үөскэтиигэ «бастакы уонна дьоһуннаах хардыынан» тугу ааттыырай? (Нуучча литературатын тылбаастааһына).
10. Өксөкүлээх Өлөксөй Тылын сиһилии ырыппыт учуонай /(П.А. Слепцов «Якутский литературный язык»)
11. Өксөкүлээх фольклору дэгиттэр баһылаабыт айымньылара («Байанай алгыhа», “Оттоку олук алгыһа”, “Былыргылыы алгыс”, “Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыата”, «Чабыр5ах», “Билбит-көрбүт”)
12. Кулаковскай Бүлүүгэ олорон суруйбут айымньылара (1915 «Итирик бурсуй ырыата», «Төрүү илигиттэн төттөрү төлкөлөммүт»)
13. Уус-уран литература саамай туллар тутааҕа диэн тугу ааттыырай? (Литература национальнай өттүнэн уратытын тоһоҕолоон бэлиэтиирэ).
14. Саха сирин бары улуустарын арааһынай дьыаланан сибээстээн, бэйэтэ суруйарынан, хас сыл кэрийбитий? (25 сыл).
15. Кулаковскай айымньытын нууччалартан ким үрдүктүк сыаналаабытай? (В Солоухин: “Кулаковскай-сахалар улуу национальнай поэттара”)
16. Кулаковскай ханнык айымньылара английскай тылга тылбаастаммыттарай? (“Ойуун түүлэ”, «Байанай алгыһа»)
17. “Өрүс бэлэхтэрэ” диэн поэмата ким хоһоонун сабыдыалынан суруллубутуй? (М.Ю. Лермонтов “Терек бэлэхтэрэ” диэн хоһоонун сабыдыалынан).
18. Саха норуотун ойууннааһыҥҥа сыһыаннаах фольклорун хомуйууга, научнайдык үөрэтиигэ улахан суолталаах «Сахаларга ойууннааһын туһунан сибидиэньнэлэри хомуйарга инструкцияны» киһи билигин хантан булан билсиһиэн сөбүй? (1925 с. “Сборник трудов исследовательского общества”, “Саха кэскилэ” диэн таһаарыы бастакы выпуһугар, 157 боппуруостаах)/
19. «Сахаларга ойууннааһын туһунан сибидиэнньэлэри хомуйарга инструкцияны» киhи билигин хантан булан билсиһиэн сөбүй? («Чолбон» сурунаал 2009 с. 5 №-рэ, Сэмэн Тумат булан бэчээтэппит.).
20. “Уот тыыннаах улахан оҥочо” диэн хоһоонун билиҥҥи аата (“Борокуот аал»).
21. А.Е. Кулаковскай “Төрүү илигиттэн төттөрү төлкөлөммүт” дтэн хоһоонун бастакы аата? (Төрүү илигиттэн кыраныылаах).
22. “Саха интеллигенциятыгар” сурук варианнарын ким кистээн харайа сылдьыбытый? (Акулина Михайловна Неустроева, суруйааччы А.Д. Неустроева ииппит кыыһа).
23. “Саха интеллигенциятыгар» суругар сири табан туһаныыта -14, сир оҥоһуутугар- 5, балыктааһыҥҥа -4,онтон ынах, сылгы иитиитигэр хас пууннаах этиилэри оҥорбутай? (17 пууннаах).
24. А.Е. кулаковскай аатынан Государственнай бириэмийэ ким ыйаа5ынан, хаһан олохтоммутай? (Саха Республикатын бастакы Президенин ыйаа5ынан,1992 с. кулун тутар 3 күнүнэн).
25. Бу бириэмийэни туох иһин аныылларый? (Саха сирин норуоттарын төрүт культураларын сайынарыыга ураты өҥөлөрүн иһин).
26. Бу бириэмийэ бастакы  лауреата кимий? (Г.П. Башарин,1992 с. кулун тутар 21 күнүнээҕи уурааҕынан).
27. А.Е. Кулаковскай соҕотох хаалбыт оҕо кэлин талааннаах хоһоонньут, сэһэнньит буолан тахсыбыт. Кимий? (Реас Алексеевич Кулаковскай).
28. Кини аҕатын оло5ун туһунан, оччотооҕу туругун, кини ыарыытын, туохтан муунтуйан мунчаарарын, киниттэн сыдьааннаах буолан, бэйэтин нөҥүө аһаран, олус ылыннарыылаахтык суруйбут кинигэлээх. Ол киинигэ аата? («А5ам олоҕо»).
29. «Алексей Елисеевич Кулаковскай курдук улуу киһини – гениальнай поэты, улахан ученайы үөскэппит норуот өлүөн-өһүөн сатаммат, өссө өрөгөйдөөн үүнэр- сайдар, балысханнык барҕарар, дьоллоох-соргулаах эрэ дьылҕалаах буолуон сөп». Бу строкалары сахалыы тыыннаах аахпыт эрэ барыта хайдах эрэ эгди буолар, өрө көтөҕүллэр.Цитата автора кимий? ( Саха народнай суруйааччыта Софрон Петрович  Данилов).
30. Өксөкүлээх ыһыаҕы хаһан, ханна тэрийбитэй? (Өймөкөөҥҥө?1924 c. 60 киһилээх)
31. Кулаковскай А.Е. Лермонтов М.Ю. ханнык поэматын быһа тардыытын хас сыллаахха тылбаастаабытай? Поэма аата  (Лермонтов М.Ю. «Демон» поэматын «Абаааһы анда5ара»1908 с).

• Өксөкүлээхтэн хайа оҕото эһэтин нэһилиэстибэтигэр үлэлиирий? (Людмила Реасовна Кулаковская)

• Өксөкүлээх тылга аналлаах хас үлэлээҕий? (3- “Якутский язык”, 1925 с; “Новая транскрипция якутского языка”(1921 с.); “Пословицы и поговорки”)

• Профессор Г.П. Башарин Өксөкүлээҕи үйэтитиигэ оруоллаах үлэтэ? (Три реалиста-просветителя)

• Кулаковскай “Саха интеллигенциятыгар суругун» Хаҥалас улуус ханнык бөһүөлэгэр олорон хас сыллаахха суруйбутай? (Хачыкаат бөһүөлэгэр, 1912 c. Ыам ыйыгар)

• Дьокуускайга Д.К. Сивцев- Суорун Омоллоон аатынан Государственнай опера уонна балет театр аттыгар Кулаковскай памятнигын хас сыллаахха туруорбуттарай. Автордара кимий? (2002 с. Автордара: Афанасий Романов уонна Николай Алексеев)
• Кулаковскай аатын тилиннэриигэ үлэлэспит дьон кимнээхтэрий? (Г.П. Башарин, Е.Е. Алексеев, Семен, Софрон Даниловтар, С. Омоллоон, Илья Винокуров, М.Е. Николаев)
• А.Е. Кулаковскай портретын уру7уйдаабыт художник. (А.Н. Осипов)
• Кулаковскай аатын үйэтитэн ханнык үөрэх тэрилтэлэригэр уонна культурнай центрга иҥэрбиттэрэй, ханна? (Татта улууһун Боробул дэриэбинэ оскуола кини аатын сүгэр. Ытык Күөлгэ «Буор -кут» диэн литературно-художественнай мемориальнай комплекс баар. Дьокуускайга Центр культуры и искусств баар)
• Саха биллиилээх суруйааччыта Реас Алексеевич Кулаковскай а5атын туһунан ханнык сэһэни суруйбутай? (“А5ам оло5о”)

АУДИОКИНИГЭЛЭР

А. Е.Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй-оло5о, айар улэтэ

https://www.youtube.com/watch?v=Kcmc6r03xQw

Осипов А.Н. «А.Е.КУЛАКОВСКИЙ-ѲКСѲКҮЛЭЭХ ѲЛѲКСѲЙ» 1989-1990. Холст, масло

А.Е. КУЛАКОВСКАЙ АЙЫМНЬЫЛАРЫГАР АУДИОКИНИГЭЛЭР

Алексей Елисеевич Кулаковский(Өксөкүлээх Өлөксөй)«Саха дьахталларын мэтириэттэрэ» сахалыы аудиокнига

Алексей Елисеевич Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй «Куорат кыыһа»

А Е Кулаковскай «Ойуун Туулэ». сахалыы аудиокнига. Сахалыы аудиокинигэ.

Алексей Елисеевич Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй «Сайын кэлиитэ»

Алексей Елисеевич Кулаковскай — Өксөкүлээх Өлөксөй «Арыгы»

Байанай алгыьа

Кырасыабай кыыс (8 кл.)

Ойуун түүлэ (9 кл.)

Өрүс бэлэхтэрэ

Оттоку олук алгыһа

Өй, сүрэх икки мөккүөрэ