СЫСОЕВА РАИСА ПЕТРОВНА – олохтоох хоһоонньут
Үлэ бэтэрээнэ, Өктөм нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, «Улуус бастыҥ общественнига» диэн бэлиэ хаһаайката, Өктөмнөөҕү ветерааннар сэбиэттэрин, дьахталлар общественнай хамсааһыннарын салайааччыта, эбэлэр уонна айар дьон түмсүүлэрин салайан үлэлэтэр биир тарбахха баттанар тутаах үлэһит.
Раиса Петровна 1953 сыллаахха Өктөмҥө Лонгиновтар дьиэ кэргэттэригэр төрөөбүтэ. 1970 сылаахха Өктөм орто оскуолатын бүтэрбитэ. Саха Госуниверситетын төрүт культура уонна саха филологиятын факультетын 1994 сыллаахха бүтэрбитэ. Өктөмнөөҕү гимназияҕа үлэлии сылдьан эдэр корреспонденнары уһуйбута. Кинилэр “Кэскил”, “Чуораанчык” сурунаалга бэчээттэммиттэрэ.
Раиса Петровна бастакы хоьооннорун 1994 сыллаахха суруйан холонор. Үөрэммит, үлэлээбит Өктөм орто оскуолатын 125 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан хомуурунньук суруйан 1999 сыллаахха таьаарар. 2003 с. «Айар дьоҕур алгыһа» айар киэьээтигэр анаан, 2-с хоһооннорун хомуурунньугун таьаарбыта. Мантан ыла кини айар үлэтигэр киэҥ аартыга арыллан, «Саха сирин», «Ханалас», «Кыым», «Арчы» диэн сүрүн хаһыаттарга, «Чолбон», «Күрүлгэн», «Байанай» сурунаалларга хоһоонноро бэчээттэнэллэр. 2004 с. Чапаевка » Көмүл күлүмэ» диэн олохтоох ааптардар хоьооннорун таьааттарбыта.
2008 с. «Өлүөнэ дойдута» физика-математика форумун салалтатын көмөтүнэн «Мин ырыам ымыыта, мин ырам ыллыга», диэн 3-с хомууруньуга күн сирин көрөр.
Улуустааҕы «Өлүөнэ долгуннара» литературнай түмсүү активнай чилиэнэ, 2010 сыллаахха «Сырдык үрүччэ», 2019 сыллаахха “Айар тылбыт оһуора”, хомуурунньукка хас да хоһоонноро тахсыбыттара.
2014 сыллаахха “Этиэм этэ эйиэхэ”диэн хоһооннорун хомуурунньуга тахсыбыта. Манна автор алгыстара, анабыл хоһоонноро киирбиттэрэ. Хомуурунньукка төрөөбүт дойдутун айылҕатын хоһуйар, ийэ дойдуга таптал туһунан хоһооннорун ордук о5олор, ыччаттар сөбүлээн араас күрэхтэргэ аа5аллар. Сорох хоһоонноро ырыа буолан көппүттэрэ.
2021 с. “Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри” диэн 4-с кинигэтэ тахсар. Манна Раиса Петровна өр сылларга Хаҥалас улууһун “Хаҥалас ” хаһыатыгар тахсыбыт матырыйаалларыгар оло5уран, улуус дьонун-сэргэтин, араас тэрээһиннэри, үлэни-хамнаһы сырдатар, оҕону, ыччаты иитиигэ, чөл олоххо сыһыанын туһунан түмпүт ыстатыйаларын, хоһооннорун аа5ыаххытын сөп.
“Хаҥалас хаһыат общественнай корреспондена”, нэһилиэк Сэбиэтин депутата.
Р.П. Сысоева хоһоонноро кинигэлэргэ, сборниктарга
Р. Сысоева
125 сылынан үөрүүлээх үбүлүөйүнэн! [Р.П. Сысоева хоһоонноро].-Өктөм ,- 1999.- 11 с.
Раиса Петровна Сысоева Өктөм оскуолатын 125 сыллаах үбүлүөйүгэр анаан а5ыс хоьооно киирдэ.
Иһинээҕитэ:
Үөрэммит оскуолабыт.-С. 2;
Күүтүүлээх киэһээбит;
Үтүөкээн оскуола;
Үбүлүөйгэ көрсүһүү;
Үөлээннээхтэрбэр;
Эһиэхэ, бииргэ үөрэммиттэргэ;
Сайдыы киинэ;
Көрсүһүү үөрүүтэ)
Р.П. Сысоева
Айар дьоҕур алыба: Хоһооннор, ырыалар хомуурунньуктара.-Чапаев, 2003.- 15 с.
Иһинээҕитэ:
Ырыам миэнэ.- С.2
Көмүс чыычаахтарым.- С.3
Эн ырыаҥ алыба.-С. 4
Дьолум төрдө.-С. 5
Мин үлэм.-С. 6
Иэйиим миэнэ.-С. 7
Төрөөбүт түөлбэм.-С. 8
Алгыс.- С.9
Арыгыны тулоатыа5ыҥ.-С. 10
Санаам ситимэ.- С.11
Бааллар эбээт.-С.12
Үбүлүөй киэһэтэ.-С.13
Саамай-саамай.-С.14
Эн оҕоҥ!.-С. 14
Көмүк күлүмэ: Хоһооннор /Хомуйан онордо Сивцева И.А., кинигэ уруьуйа Лиханова Уйгу- Чапаев.: ФМФ “Ленский край”. – 2004.- 24 с. ;
Хоһооннор: Ааҕааччы киэҥ араҥатыгар ананар. Хомуурунньукка аҥалас улууһун Чапаев нэһилиэгин айар куттаах дьонун хоһоонноро киирдилэр. Хоһооннор дойдуга тапталы, чугас дьоҥҥо истиҥ сыһыаны, баҕа санааны, нэһилиэк тумус туттар дьонугар сүгүрүйүүнү хоһуйаллар.
Иьинээ5итэ:
Р. Сысоева “Ахтар саныыр дойдубут.-С.4; “Талааны таһаарыҥ”.-С.5
Л.Ф. Лиханова “Эҕэрдэ”.-С.6; “Харыстыа5ыҥ тыабытын”.- С.7; “Ыалларым”.-С.7; “Эркээни хочото”.-С.8; “Кыппай хаар”.- С.8; “Мин дойдум Хоточчу”.-С.9; “Уруйданнын үтүө күн”.-С.10.
Томская К.Н. “САҥа дьыллааҕы баҕа санаа”.-С. 11; “Учуутал дьүөгэбэр”.-С.12; “Билии күнэ”.- С.12.
Прохорова З.Н. “Крик души”.- С.13; “Любви нет равных”.-С.13; “Скажи сверху!”.-С.13; “Хаҥалас”.- С.14.
Прохорова А.И. “Мичээр” оҕо садыгар”.-С.15.
Истээх Х.А. “Анабыл алгыс”.-С.16
Дмитриев Е.П. “Мин тапталлаҕым”.-С. 17; “Кэрэчээнэ”.-С.17; “Мин дойдум Эркээни”.-С. 18; “Умнубаппын мин эйиигин”.-С.19; “Мин уп-уһун суһуохтааҕым”.-С.19; “Ол кэрэ күн”.-С. 20
Васильев Н.О. “Бастакы тапталбар”.- С. 21; “Быраһаай сайыным”.-С. 21; “Күн күбэй ийэбэр”.-С.22; “Барымаарыый”.-С. 23; “Хаҥалаһым кыысчаана”.- С.24.
Мин ырыам ымыыта, мин ырам ыллыга.— Р. П. Сысоева хоһоонноро; Гоца Лилия уруһуйа.- Чапаев.: ФМФ “Ленский край”, 2008.- 15 с.
Бу кыракый кинигэҕэ Хаҥалас улууһун Чапаев нэһилиэгэр олорор, үлэлиир Сысоева Р.П. дойдутугар, дьонугар бэриниитин, нэһилиэк ыччатын дьылҕатыгар ис сүрэхтэн кыһалларын туоһулуур тылларын хоһооҥҥо холбоон суруйбута киирдилэр.
Иһинээҕитэ:
-Дойдубун туойабын.- С.4;
Хаҥалас Дойдута.-С.5;
Бу мин дойдум.-С.6;
Кэрэтиэн Эркээним.-С.7;
Бар5а махтал буолуохтун.-С.8
Алгыспын аныыбын, хоьооммор холбуубун.-С.8;
Оҕо кыаҕа муҥура суох.-С.9;
Барыбыт алгыһа тиийиэхтин.-С.10;
Биһиги оскуолабыт.-С. 11;
Үйэлээх үлэ көстүүтэ.- С.12;
Үүнэр үйэҕэ үтүө санаа.-С.13;
Эн ырыаҥ ымыыта ылланыа.-С. 14;
Эн ырыаҥ алыба.- С.15.
Сырдык үрүйэ. Светлый ручей: Сборник произведений членов литературного клуба “Өлүөнэ долгуннара”.-Покровск.- 2010 .- 116 с.
Сборник представляет собой исполнение коллективного желания членов литературного клуба «Ленские волны». Книга увидела свет в год 65-летия Победы в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов и в Год Учителя.
Иһинээҕитэ:
Р. Сысоева Биһиги оскуолабыт.-С.71;
Талланы таһаарыҥ!.- С.72;
Сүгүрүйэбит сүдү күүскэ.-С.73;
Сэрии кэминээҕи сэргэ.-С.73
Р. Сысоева Этиэм этэ эйиэхэ… Хоһооннор, алгыстар, анабыллар.- Өктөм, 2014.-108 с.
Кинигэ5э автор араас сылларга суруйбут хоьооннорун, алгыстарын, анабыл хоьооннорун хомуурунньуктара бэчээттэннэ. Хомуурунньукка төрөөбүт дойдутун айылҕатын хоһуйуу, ийэ дойдуга таптал, бэриниилээх буолуу хомоҕой, уус-уран тылларынан этиллибиттэр
Айар тылбыт оһуора: [хомуурунньук] / [хомуйан оҥордо Л.Н. Колесова.- Дьокуускай: Дани-Алмас, 2019.- 133 с.
Хомуурунньукка “Өлүөнэ долгуннара” айар түмсүү кыттыылаахтарын сахалыы, нууччалыы айымньылара – төрөөбүт дойду, олох, таптал түһүнан хоһоонноро, кэпсээннэрэ киирдилэр
Иһинээҕитэ:
Р. Сысоева “Комсомол буолбутуҥ”.-С. 81-82;
“Анабыл санаатын салгыыбын [В.Г. Тапыевка]”.-С. 82-83;
“Тыгын сыла”.-С. 83-84;
“Тэҥнээхтэр этилэр”.-С. 85;
“Сахам сайдам дьахталлара”.-С. 86
Р. Сысоева
Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.-158 с.
Раиса Петровна өр сылларга Хаҥалас улууһун “Хаҥалас ” хаһыатыгар тахсыбыт матырыйаалларыгар оло5уран, улуус дьонун-сэргэтин, араас тэрээһиннэри, үлэни-хамнаһы сырдатар, оҕону, ыччаты иитиигэ, чөл олоххо сыһыанын туһунан түмпүт ыстатыйаларын, хоһоонноро аа5ыаххытын сөп.
Р.Сысоева Арыгыны туоратыа5ыҥ //Кэскилгин кэҕиннэримэ түөрэххин түҥнэримэ.- С.39
Р.П. Сысоева хоһоонноро, ыстатыйалара улуус, республика хаһыаттарыгар, сурунаалларга
- Төрөппүт мэлдьи холобур буолуохтаах // Хаҥалас, 1994.- ыам ыйа
- Кинигэҕэ санааларым // Өлүөнэ очуостара.-1996.-27.02;
- Талаан дьикти күүһэ [Галина Дмитриевна Семенова] // Хаҥалас, 1998.- олунньу 19 к.
- Улахан доҕорбут, сүбэһиппит [Гаврильева Галина Максимовна] Хаҥалас, 1994
- Ыал аҕатынан // Хаҥалас, 1999.- муус устар 10 к.
- Чөл олохтоох кырдьаҕас [Наумов Иван Тарасович]// Хаҥалас.- 1999.-олунньу ый;
- К 125-летию Алексея Кулаковского “Наследие Кулаковского-детям” // Хангалас.-2000.-21.03
- Өрүү сэргэх, өрүү сэнэх- биһиги Өрүүнэбит [«Иэйии түмсуу»]// Хаҥалас .-2003.- ыам ыйын 31 к.
- Ытыыры ырыанан кыайарбыт, үлэни үҥкүүнэн үмүрүтэрбит [М.Г. Григорьева-Сэбиэт Муоча]// Хаҥалас, 2005.- атырдьых ыйын 26к.
- “Биир ньыгыл түмсүүннэн” [Хоһоон] // Чолбон.- 2008.-№3.-С.55;
- “Ахтар-саныыр дойдубут” [Хоһоон]// Чолбон.- 2008.-№3.-С.55
- “Кэрэтиэн, Эркээним” [Хоһоон]// Чолбон.- 2008.-№3.-С.55
- Айыллыбыт анабыла [М.Е. Николаев] //Хаҥалас.-2012.-сэтинньи 12 к.
- Хаһыаппыт барахсан // Хаҥалас.-2010.-9.11.-С.3;
- «Этиэм этэ эйиэхэ», «Талааны таьаарын!»[Хоһооннор]// Курулгэн.-2011.-№4(21).-С. 61;
- “Үүнэр сылга үтүө санаа” [Хоһоон]// Сайдам.- 2012.-№7.-ахс.29 к.-С.3;
- “Ырыам миэнэ” [Хоһоон]// Хаҥыл.- 2012.-№3.-С.55
- “Сүгүрүйэбин сүдү күүскэ” [Хоһоон] // Хаҥыл.- 2012.-№3.-С.55
- Ытык ыал ыччата [М.Е. Николаев] //Кэскил, 2012.- сэтинньи 13 к.
- “Сэрии кэминээ5и сэргэ” [Хоһоон]// Забота арчы.- 2012.-№52.-С.22
- Хаҥалас ааттанан // Хаҥалас.-2013.- №53.- от ыйын 23 к.-С.3;
- Ахтар-саныыр дойдубут // Хаҥалас.-2013.-№53.- от ыйын 23 к.-С.3;
- Саха тылын күүһэ[Хоһоон] // Хаҥалас.-13.02.2013;
- Саха тыла сайдарыгар алгыс[Хоһоон] // Хаҥалас.-13.02.2013;
- “Бу мин дойдум” [Хоһоон] // Хаҥалас.- 2013.-№53.-от ыйын 23 к.-С.3;
- Түмэл тула түмсүөҕүн // Хаҥалас.- 2013.-№33.-ыам ыйын 14 к.-С.2;
- Түмэл тула түмсүөҕүн // Хаҥалас.- 2013.-№33.-ыам ыйын 14 к.-С.2;
- Саха тылын күүһэ [Хоһоон]// Хаҥалас.-2015.-№11.- 20.02.- С.2;
- Өктөмнөр буолабыт[Хоһоон] // Хаҥалас.-2015.-№46.- бэс ыйын 23 к.-С.4;
- Күн күбэй ийэбэр[Хоһоон] // Хаҥалас.-2015.-№79.- алтынньы 16 к.-С.1;
- Талааны таһаарын! [Хоһоон] // Хаҥалас.-2015.-№73.-алтынньы 2 к.- С.2;
- “Үлэннэн Албан аат” кинигэтин таһаарыччаларга анабыл // Хаҥалас.-2015.-№7.-олунньу 6 к.-С.8;
- “Сүгүрүйэбит сүдү күүскэ” [Хоһоон] // Забота арчы.- 2015
- “Сомоҕолоһуу- сүдү күүс” [Хоһоон] // Забота арчы.- 2015
- Өрөгөйбүт өркөнө (”Трудовая слава Земли Хангаласской” кинигэ сүрэхтэниитэ) // Хаҥалас.- 2015.-№7.-олунньу 6 к.-С.8;
- “Туомтуу тардыы” кинигэ бастакы сүрэхтэниитэ // Хаҥалас.- 2015.-№7.-муус устар 30 к.-С.2;
- Кэпсиэхпин баҕарабын Туруктаах буоларга туруммут тыа ыала [Филлиппова Светлана Романовна бааһынай хаЬаайыстыбалаах ыал туһунан] // Хаҥалас.- 2015.-№73.-балаҕан ыйын 25 к.-С.4;
- Кэпсиэхпин баҕарабын “Ылсыбытын ыпсарар, тэрийбитин тиһэҕэр тиэрдэр киһибит” [Михайлова Анисья Михайловна туһунан] // Хаҥалас.- 2015.-№87.-сэтинньи 13 к.-С.4;
- Өктөмҥө сомоҕолоһуу түһүлгэтэ. Арҕаа Хаҥалас төрүттэммитэ 155 сылыгар // Хаҥалас.- 2015.-№81.-алтынньы ыйын 23 к.-С.2;
- Сомоҕолоһуу-сүдү күүс (Сэбиэт Муоча) [Хоһоон]// Забота Арчы.- 2015.-№73.
- Сэрии тулаайаҕа [Шепеткин Гаврил Алексеевич] Түмэл // Хаҥалас.- 2015.-от ыйа;
- Сайдам саха дьахталлара [Хоһоон]// Байанай.-2020.-№9.- С. 48
Раиса Петровна Сысоева олоҕо, айар үлэтэ
- С. Спиридонова Киһи олоҕун тухары үөрэнэр [«Эрэл» эбэлэр түмсүүлэрэ] // Кыым.-2003.-кулун тутар 7 к.- С.5;
- М. Решетникова Учиться никогда не поздно // Юность Севера.-2014.-8 авнуста.-С.9;
- В. Тапыев Бастыҥ киһилэрин чиэстиилэр // Хаҥалас.-2014.-кулун тутар 7 к.-С. 2;
- В. Тапыев Үрдүк үтүө аналлаах [Р.П. үйэ аҥардаах үбүлүөйүн чиэстээһин]// Хаҥалас.-2003.- 8 марта.-С. 2;
- Сысоева Раиса Петровна // Сырдык үрүйэ. Светлый ручей:Сборник произведений членов литературного клуба “Өлүөнэ долгуннара”.-Покровск.- 2010 .- С. 71
- Сысоева Раиса Петровна // Этиэм этэ эйиэхэ… Хоһооннор, алгыстар, анабыллар.-Өктөм, 2014.-С.3
- Л. Константинова Вышел сборник стихов Р. Сысоевой [Презентация книги-сборника стихов «Этиэм этэ эйиэхэ»] // Хангалас.-2014.-7 марта.-С. 4;
- Н. Острельдин Олохтоох поэтесса // Хаҥалас.-2015.-№85.-сэтинньи 6 к.-С. 2;
- Т. Владимирова Уран тылбын оһуордуубун // Хаҥалас.-2020.-сэтинньи 1 к.-С. 2;
- Т. Владимирова Уран тылбын оһуордуубун // Байанай.-2020.-№9.- С. 46-47
- Раиса Петровна Сысоева //Айар тыдлбыт оһуора.-Дьокуускай: “Дани-Алмас”, 2019.-С.80
- Сысоева Раиса Петровна //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.3-4
- Н. Острельдин Олохтоох поэтесса//Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.6
- А. Артюшкина Дойти до каждого сердца //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.8-9;
- М.Е. Павлова Суруллубут суоруллубат //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.8-9;
- Н.П. Капитонова Үтүө санаа сайдарыгар, эйэлээх сыһыан элбииригэр… //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.9-10;
- С.Г. Скрябина Деловой, организационный человек и верная подруга //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.11
- М.А. Уварова Творческий, с активной позицией общественник – наша Раиса Петровна // Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.12-13;
- Р.И. Лиханова “Суруйар ыарыылаах “ дьүөгэм//Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.15;
- Т. Владимирова Уран тылбын оһуордуубун //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.16-17
- В.Н. Шевелева Улахан олоҕун, үлэтин туоһута // Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.18-19;
- С. Спиридонова Киһи олоҕун тухары үөрэнэр //Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.19-21; Кыым.- 2003, от ыйын 7 к.
- Н.С. Егоров-Ньукулай Түөлбээкэп Үтүөнү үксэтээччи // Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.21-22;
- М. Горохов- Миитэрэс Чэбдигирдии үлэтин көҕүлээччи// Кэрэни кэпсээри, үтүөнү үксэтээри/ [хомуйан оҥордо Р.П. Сысоева].-Дьокуускай: Илгэ, 2021.- С.С. 22-24
Танан онордо: Галина Максимовна Гаврильева.- Өктөм орто оскуолатын педагог библиотекара, 2022 сыл.