ВАСИЛИЙ СЕРГЕЕВИЧ СОЛОВЬЕВ — БОЛОТ БООТУР
(1913-1993 гг.)
Саха Республикатын народнай суруйааччыта Василий Сергеевич Соловьёв-Болот Боотур 1915 с. муус устар 15 күнүгэр Боотур Уус улууһун (билиҥҥинэн Чурапчы) IV Хатылы нэһилиэгэр төрөөбүт.
15 саастааҕар оройуоннааҕы сир салаатыгар бастакы артыаллары тэрийэргэ көмөлөспүт. Всеобуч учууталларын кылгас кэмнээх бэлэмниир куурустарын бүтэрэн, 1933 с. Мындаҕаайы бастакы сүһүөхтээх оскуолатыгар учууталынан анаммыт. Үлэлии сылдьан сымыйанна буруйданан эрэпириэссийэҕэ түбэспит, учуутал үлэтигэр 1939 с. биирдэ төннүбүт.
1942 сыллаахха Кыhыл Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыта, Калининградскай, Ленинградскай уобаластары, Литваны, Белоруссияны, Польшаны босхолооhун кырыктаах кыргыhыыларын ортотунан ааспыта. Сэриини Берлиннэ түмүктээбитэ. Артиллерист быhыытынан хорсуннук, сатабыллаахтык сэриилэспитэ. Албан аат III степеннээх, A5a дойду Улуу сэриитин I степеннээх уордьаннарынан, элбэх мэтээллэринэн бэлиэтэммитэ. 1945 сыллаахха сэрииттэн кэлээт учууталлаабыта.
Литератураҕа поэт быһыытынан киирбитэ. Кини суруйбут «Ол күн» диэн бэйиэмэтэ өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска иккис бириэмийэни ылбыта уонна 1959 с. бэчээттэммитэ. Болот Боотур талаана проза жанрыгар сириэдийэн тахсыбыта. Ол курдук «Сааскы дьыбардар», «Уһуктуу» (үс кинигэтэ) диэн аатырбыт романнарыгар историческай сабыытыйалары, умнуллубат уобарастары айбыта. «Уhуктуу» диэн роман трилогията нууччалыы тылбаастанан Россия литературоведтарын үрдүк сыанабылларын ылбыта, саха уус-уран литературатын бу айымньыларынан байыппыта.
Албан Аат, Аҕа дойду сэриитин I степеннээх уордьанынан , мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэһитэ. П.А. Ойуунускай аатынан Саха Республикатын государственнай бириэмийэ лауреата.
1966 с. ССРС Суруйааччыларын союһун чилиэнэ.
«Таабырыннар-хоһооннор» (1961 с.), «Хомурахтаах мин дойдум» (1965 с.), «Куобахчаан» (1967 с.), «Сырдык мичээрдэр» (1974 с.) оҕолорго кинигэлэрдээх.
Мугудай оскуолатыгар үлэлии сылдьан, Дьокуускайдааҕы педагогическай институт тыл уонна литература факультетыгар кэтэхтэн үөрэммит. Сэрии кэнниттэн үөрэтэр үлэҕэ төннүбүт. Фольклор уонна этнография матырыйаалларын хомуйуунан дьарыктаммыт, оскуола түмэлин тэрийбит. 1993 с. ыам ыйын 24 күнүгэр өлбүт.Дьокуускайга көмүллүбүт.
Василий Сергеевич поэт, прозаик, Саха Республикатын народнай суруйааччыта, Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэhитэ, Саха Республикатын П.А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэтин лауреата. 1966 сылтан ССРС Суруйааччыларын союhун чилиэнэ, Россия суруйааччыта.
АЙЫМНЬЫЛАРА САХАЛЫЫ ТЫЛЫНАН
Сааскы дьыбардар. Роман.-Дьокуускай, 1971,1985.
Уһуктуу. Роман.Бастакы кинигэтэ-Дьокуускай, 1975.
Уһуктуу. Роман.Иккис кинигэтэ-Дьокуускай, 1979.
Уһуктуу. Роман.Үһүс кинигэтэ-Дьокуускай, 1987.
Ол күнтэн – бу күҥҥэ: хоһооннор, поэмалар.-Дьокуускай, 1985.
Хомурахтаах хоту сирим оҕолоругар: Хоһооннор, чабырҕахтар, үгэлэр, таабырыннар, остуоруйалар.-Дьокуускай, 1992.
АЙЫМНЬЫЛАРА НУЧЧАЛЫЫ ТЫЛЫНАН
Весенние заморозки: Роман /Авториз. пер. В. Дудинцев, Н. Гордеева.-М.-Современник, 1974.
Пробуждение: Роман /Авториз. пер. В. Кочетков.-М.-Современник, 1978.
В.С. Соловьев туьунан аах:
В. Соловьев-Болот Боотур Саллаат туһунан саныыбын (Ахтыы сэриигэ сылдьыбытын туһунан ) // Хотугу сулус.-1970.-№5.-С.27-29
Соловьев В. – Болот Боотур, прозаик (Улуу Кыайыы 34 сылыгар толорбут анкетататыгар кыргыһыы хонуутугар сылдьыбытын уонна сэрии тематыгар тугу суруйбутун туһунан //Хотугу сулус .-1979.-№5.-С.111-112
Соловьев Василий Сергеевич- Болот Боотур Саллаатар этибит (Поэматтан быһа тардыы) //Кыайыы: Саха фронтовик суруйааччыларын хоьоонноро, кэпсээннэрэ /В.С. Артемьев уруьуйа.-Якутскай: Кинигэ изд-вота, 1985.- С.14-19
В.С. Соловьев Пушкин хайатын таһыгар: кэпсээн //Сэриигэ сылдьан: орто уонна улахан саастаах о5олорго /[хомуйан оҥордулар:У.М. Флегонтова…].-Дьокуускай : Бичик, 2014.-С.111-114;
Василий Сергеевич Соловьев- Болот Боотур //А.А. Николаев-Сиэн Чохчо Үйэлэри уҥуордуур сырдык мөссүөннэр.-Дьокуускай: Дани-Алмас, 2015.- С.37;
Буойун суруйааччылар 1941-1945 /хомуйан оҥордо: С.Ф. Константинова.-Дьокуускай: Бичик, 2020.-50 с.
